Sherqiy Türkistandin Xewer Uchurlar

1) Ürümqi Xelqara Soda Yermenkisi Heqqide

 

< Tianshan tori > ning xewer qilishiche, < 16 – nöwetlik Ürümqi xelqara soda yermenkisi >, 9 – ayning 1 – künidin 5 – künigiche Ürümqidiki < Xinjiang xelqara körgezme merkizi > de chaqirilghan bolup, yermenkige, 10 nechche döwlettin 22 soda wekiller ömiki kélip qatnashqan.

Bu qétimqi yermenkige qatnashqan chetellik sodigerlerning sani 1000 din artuq bolup, undin bashqa yene Xitayning 21 ölke we shehridinmu hökümet we soda wekiller ömiki kélip qatnashqan.

Yermenkining tunji küni herqaysi terepler otturisida tüzülgen soda miqdari 4 milyart 793 milyon dollardin köpirekke yetken bolup, ötken yilning oxshash mezgilidikidin 10 pirsenttin köpirek ashqan. Bunung ichide, ekisport miqdari 4 milyart dollargha yéqin bolup, ötken yilning oxshash mezgilidikidin 125.67 pirsent ashqan, import miqdari 32 milyon 750 ming dollar bolup, ötken yilning oxshash mezilidikidin 36.57 pirsent töwenligen. Yeni, bu qétimqi yermenkide yenila paydini Xitay terep alghan.

Ürümqi soda yermenkisi yolgha qoyulghan 1992 – yilidin buyan, yermenkige 70 nechche döwlettin we Xitayning 30 ölke we shehridin 10 mingdin artuq sodiger qatnashqan bolup, soda sommisi 19 milyart 600 milyon yuandin ashqan.

Eyni chaghda Xitay hakimiyiti bu soda yermenkisini yolgha qoyghanda, < Xinjiangning iqtisadini tereqqi qildurush, Xinjiangni merkezning alahide étibar berish siyasetliridin behriman qilish > digen sho’arni kötürüp chiqqan idi, emiliyette bolsa Ürümqi soda yermenkisi bashlanghandin buan, bunungdin pütünley digüdek Xitayning ichki ölkiliridiki soda shirketliri we Sherqiy Türkistandiki Bingtuan paydilinip kelmekte, bu jeryanda yerlik xelqning turmush sewiyeside qilche bir ilgirlesh bolghinimu yoq.

2) Moskiwa Shehri Qurulghanliqining 860 Yilliqi Tebriklendi

< Xinhua axbarat tori > ning xewer qilishihe, 9 – ayning 2 – küni Rosiyening paytexti Moskiwa shehrining qurulghanliqining 860 yilliqi bolup, shu küni Moskiwaliqlar Rosiye pirezidenti Putinning qatnihishida ötküzülgen heshemetlik murasimlar bilen tebriklesh pa#aliyiti élip baghan.
Hazi Moskiwaning noposi 10 milondin ashidu.

3) Kuchar – Ürümqi Tashyolidiki Chong Qatnash Weqeside 37 Kishi Yarilandi

( Yuqurdiki sürette: qazada yarilanhanlar )

< Tianshan tori > ning xewer qilishiche, 9 – ayning 3 – küni seherde, Kuchardin Ürümqige kétiwatqan < N15941 > nomurluq yoluchilar aptawuzi, 314 – nomurluq tashyoldiki bir jilghida kétiwatqanda, tuyuqsizla mashinining tormuzi ishlimey, aptawuz dongdin peske qarap tez sürette mengishqa bashlighan, bu chaghda aptawuzning Uyghur shopuri Omerjan nahayiti soghuqqan bolup, bir tereptin yoluchilarni agahlandursa, yene bir tereptin mahirliq bilen mashinining xotini yötkesh arqiliq süretni astilitishqa tirishqan, del shu peytte aldi tereptin chong bir yük mashinisi uhrap, aptawuz bu yük mashinisining arqigha urulghan, shopur ömerjan aptawuzning aldi derizisidin uchup chiqip yerge chüshüp hushidin ketken.

4) Xitay Köchmenlirining Mawu Zorawanliqigha Qarang !

(Yuqurdiki sürette: <oghri> dep tutulup tüwrükke baghlanghan yigit)

< Tianshan tori > ning xewer qilishiche, 9 – ayning 4 – küni chüshte, Ürümqi shehri shimali tagh yoligha jaylashqan bir dukanning Xitay xojayini, dukinigha kirgen 20 yashlar öp – chörisidiki bir yigitni, < dukinimdin qehwe oghrilidi > dep tutiwélip shirikliri bilen bolushigha dumbalihan, arqidin yüz – közi qangha boyalghan bu yigitni talagha sörep chiqip yolning boyidiki tüwrükke baghlap qoyup, < oghri körüngla > dep waqirap – jaqirap ötken – kechkenlerge sazayi qilghan.

Xitay xojayinning bu qilmishi etraptiki ammining qattiq naraziliqini qozghighan.

Yuqarqi xewerde, < oghri > dep tutulghan bu yigitning qaysi milletke tewe ikenliki heqqide izahat berilmigen.

Bu kichikkine hadise, Sherqiy Türkistanda hech bir qanun – nizamning yoqluqini ochuqche körsütüp turmaqta.