Sherqiy Türkistandin Xewer Uchurlar

1) Ürümqide, < Pilandin Sirt > Bala Tapquchilarni Pash Qilghuchilarni Mukapatlash Tüzümi Yolgha Qoyuldi

< Tianshan tori > ning xewer qilishiche, Ürümqi shehride, buyil 8 – ayning 30 – künidin étibaren, < pilandin sirt > bala tapquchilarni pash qilghan suxenchilerni mukapatlash tüzümi ijra qilinishqa bashlighan.

Bu tüzümge asasen, < pilandin sirt > hamildar qalghan ayallarni pash qilghuchilargha 1000 yuan, qanunsiz toy qilip hamildar bolghuchilarni pash qilghuchilargha 800 yuan mukapat berilidiken.

Yuqarqi xewerde körsütülishiche, Ürümqi shehride baylar, yekke tijaretchiler we herketchan kishiler ichide hökümetning belgilimisidin artuq perzent körüsh, shundaqla hökümetning toy xétini almay toy qilip perzent körüsh ehwali éghir bolup, Ürümqi sheherlik pilanliq tughut komutéti bu ehwalning aldini élish üchün yuqarqi mukapatlash tüzümini békitip chiqqan.

Xitay hökümitining resmiy qanunida, Xitaylarning bir, azsanliq milletlerning ikki perzent körüshi belgilengen bolsimu, emma Xitay hakimiyiti Sherqiy Türkistanda türlük siyasi we iqtisadi bésimlar bilen yerliklernimu xuddi Xitaylardek birla perzent körüshke qistap kelmekte.

2) Ismayil Tiliwaldi, < Shang Hai Hemkarliq Teshkilati > ning Bash Katibi Bilen Körüshti

< Tianshan tori > ning xewer qilishiche, < aptonom rayon > ning reyisi Ismayil Tiliwaldi 9 – ayning 1 – küni kechte Ürümqide < Shanghai hemkarliq teshkilati > ning bash katibi Polat Nurjaliyev bilen körüshken.

Körüshüshte Polat Nurjaliyev, Sherqiy Türkistanning stiratigiyelik ornining intayin mohim ikenlikini, < Shang hai hemkarliq teshkilati > terkiwidiki döwletlerning Xitay bilen élip barghan enirgiye, qatnash, tiransiport qatarliq jehetlerdiki hemkarliqida Sherqiy Türkistanning birdin – bir ötüsh nuxtisi ikenlikini, shundaqla bu döwletlerning til, mediniyet, tarix tetqiqati jehetlerde Sherqiy Türkistan bilen xéli obdan hemkarliq élip beriwatqanliqini bayan qilghan.

Ismayil Tiliwaldimu qilghan sözide, < Shanghai hemkarliq teshkilati > teripidin özlirige tapshurulghan herqandaq wezipini jan dili bilen orundaydighanliqini bildürgen we atalmish < chong gherbi shimalni échish stiratigiyési > yolgha qoyulghandin buyan, Sherqiy Türkistanning < uchqandek > tereqqi qilghanliqini we < chong yaxshi weziyet > ning barliqqa kelgenlikini bayan qilghan.

Köpchilikke melum bolghinidek, atalmish < Shang hai hemkarliq teshkilati > qurulghandin buyan, Sherqiy türkistan we ununggha xoshna ellerde yashawatqan Uyghurlar siyasi, iqtisadi we deplomatiye jehetlerde zor bésim we cheklimige uchrap kelmekte.

3) Ikki Ay Ichide Sherqiy Türkistangha 600 Nechche Ming < Paxtichi > Xitay Yötkep Kélinidu

< Tianshan tori > ning 9 – ayning 4 – künidiki xewiride körsütülishiche, buyil 8 – ayning otturidin, 9 – ayning bashlirigha qeder Xitayning tömüryol tarmaqliri Sherqiy Türkistangha kélidighan < paxtichi > Xitaylarni yötkesh üchün mexsus 198 qétimliq poyez qatnishi orunlashturidiken we bu mezgilde 600 nechche ming Xitay poyez bilen yötkep kélinidiken.
Ürümqi tömüryol idarisining bildürishiche, nöwette Xitayning Chengdu, Qongqing, Lanzhou, Zhenzhou qatarliq shehrliridiki poyez istansisiliri Sherqiy Türkistangha qarap yolgha chiqqan Xitay aqqunliri bilen tolup tashqan bolup, kélidighan Xitaylarning sani ötken yilning oxshash mezgilidikidin 200 nechche ming kishi artuq iken.

Ürümqi tömüryol idarisining özila Qongqindiki Xitaylarni yötkesh üchün mexsus 19 poyez, Zhengzhou we Xi’andiki Xitaylarni yötkesh üchün 8 mexsus poyez ajratqan.

Undin bashqa yene Ürümqi sheherlik tömüryol saqchi idarisi ichki ölkilerdin kélidighan < paxtichi > Xitaylarning bixeterlikini qoghdash heqqide mexsus uxturush chiqarghan bolup, saqcchilarni poyez kelgen haman wagonlargha chiqip, bu Xitaylarning amanliqini qoghdashqa orunlashturghan.

Buyil kirgendin buyan Sherqiy Türkistanning jenobi rayonlirida eghir derijide qurghaqchiliq apiti yüz berip, köpligen Uyghur dehqanliri terilghu yerliridin ayrilip ishsiz qalghan idi, bundaq bir sharayitta Xitay hakimiyitining emgek küchi jehette ichki qisimda tengshehsh élip barmay, eksiche ichki ölkilerdin emgek küchlirini yötkewatqanliqi, yerlik xelqning küchlük naraziliqini qozghimaqta.

4) Xitay Köchmenliri Shayarning Kölliride Qisquch Paqa Beqishqa Bashlidi

Shayarning yerlik dehqanliri étizlirigha su yétishtürelmey qiyliniwatqan shu künlerde, Tarim deryasi boyigha jaylashqan bu jennet makanning köl – deryaliri Xitay aqqunlirining hayatliq menbiyige aylandi.

< Xinjiang géziti > ning xewer qilishiche, nahiyede yashawatqan bezi Xitay köchmenliri nahiyediki bezi köllerni ijarige élip, 2 milyon 200 taldin artuq tashpaqa uruqini köllerge chachqan, netijide hazir qisquch paqilar chonglap, resmiy türkümlep bazargha sélinishqa bashlighan.

5) Türkiye Bash Elchisi Sherqiy Türkistanda

< Xinjiang géziti > ning xewer qilishiche, 8 – ayning 31 – küni kechte Türkiyening Xitayda turushluq bash elchisi Oktay ependi bashchiliqidiki hey’et Ürümqide Sherqiy Türkistanning qorchaq reyisi bilen körüshken.

Körüshüshte oktay ependi, Türkiyening Sherqiy Türkistan bilen til, mediniyet, turmush örp – adetliri qatarliq köp jehetlerde oxshashliqlirining barliqini, shunga ikki terep otturisidiki hemkarliqni yenimu kücheytishni xalaydighanliqini bildürgen.