Pütün Ili Oblasti Boyiche Aran 23 Neper < Azsanliq Millet > Adwukati Bar

Nöwette Ili oblastida, Uyghur, Qazaq qatarliq yerlik milletlerdin bolghan Adwukatlar resmiy halda < tepilmasning xomisi > gha aylinip qalghan we ularning baziri intayin ittik iken.

Mesilen, < Ili axbarat tori > ning 4 – ayning 18 – küni xewer qilishiche, nöwette pütün oblast boyiche 25 adwukatliq poniti, 163 neper adwukat bar bolup, bularning ichide peqetla 23 nepiri < azsanliq millet > adwukati iken.

Emma, yuqarqi xewerde, bu 23 neper adwukatning milliy terkibi heqqide izahat berilmigen.

Hazir < Ili Qazaq aptonom oblasti > ning omomiy noposi 4 milyon 200 ming bolup, Xitaylar 45.2 pirsentni, Qazaqlar 25.5 pirsentni, Uyghurlar 15.9 pirsentni we Tung’ganlar 8 pirsenttin köpirekni teshkil qilidu. ( Yuqarqi nopus Tianshan tor ilanqılghan san )

Sherqiy Türkistanning yerlik xelqi hésaplanghan Uyghur we Qazaqlarning noposining Ili oblastida igelligen nisbiti 45 pirsent etrapida.

Mezkur xewerde bayan qilinishiche, nöwette Ili teweside yerlik milletlerdin bolghan adwukatlarning sanining azliqidin, bir adwukat künige birqanche diloni biraqla qobul qilishqa mejbur bolidiken.

Gerche < azsanliq millet adwukatliri > ni terbiyilesh kursliri échilghan bolsimu, emma yerlikler adwukat bolushni anche xalap ketmeydiken.

Til bilmeslik we ishenmeslik tüpeylidin, yerlik mehbuslar Xitay adwukatlarni tutushni xalimaydiken we hemmisi yerlik adwukatlargha yügüreydiken, bunung bilen, yerlik adwukatlarning ish salmiqi köpüyüp kétip, dilolarni etrapliq analiz qilalmaydiken we eyiplengüchini muwapiqiyetlik halda aqlap chiqalmaydiken.
Yerlik ammining küchlük ´telibige asasen, Ili oblastliq adwukatlar jemiyiti, ali mekteplerning qanun kesiplirini püttürgen < azsanliq millet > oqughuchilirini adwukatliqqa qobul qilish üchün bir qatar tedbirlerni tüzüp chiqishqa mejbur bolghan.

Emma, ETIC ning Ili rayonidin binaste igellishiche, yerliklerning, bolupmu Uyghurlarning adwukat bolushni xalimasliqidiki sewepler tüwendikiche:

Birinchidin, Xitay hökümet tarmaqliri we sot mehikimiliri, yerlik adwukatlarghimu xuddi bu adwukatlar aqlawatqan < jinayetchi > ge mu’amile qilghandek mu’amile qilidu we ulani siyasi we ijtimayi jehettin qattiq chette qaqidu;

Ikkinchidin, Uyghur siyasi mehbuslargha adwukatliq qilghan yerlik adwukatlarning köpünchisi hökümetning siyasi töhmitige uchrap jazalanghan yaki adwukatliqtin uzaqlashturulghan, bolupmu 1997 – yilidiki < 5 – fewral > ghulja weqesidin keyin, bu weqeghe ishtirak qilghuchilargha adwukatliq qilghanlarning hemmisi digüdek siyasi we qanuniy jehettin nazaretke uchrighan we bixeterlik tarmaqlirining so’al – soraq qilishigha duchar bolghan;

Üchünchidin, yerlik adwukatlarning sot jeryanida eyiplengüchini aqlap söz qilishigha zor derijide chéklime qoyulghan bolup, her derijilik sot mehkimiliri ularni peqet shekil üchünla chaqirip, ularning erkin söz élishini cheklep qoyghan;

Törtünchidin, qanun tarmaqliri yerlik adwukatlargha, idiye we heriket jehette sot mehkimisi we teptish tarmaqliri bilen birdek bolush, jinayetchi üstidin höküm chiqirishta sotchi we qarilighuchi bilen bir meydanda turush heqqide besim ishletken..