Siyasiy mehbusMuhemmet Toxti türmide éghir késelge giriptar boldi

RFA 2006.11.09

Pakistandiki Islamabad uniwérsitétining qanunshunasliq fakultétida oquwatqan yash Uyghur ziyaliysiMuhemmet Toxti metrozi 2003‏- yili 7‏- ayning 16 ‏- küni tuyuqsiz yoqap ketken bolup, bir nechche kündin kéyin uning Pakistan razwétka idarisi xadimliri teripidin tutulup, Xitaygha qayturup bérilgenliki éniqlanghan idi. Igilishimizche Xitay türmiside qattiq ten jazasigha uchrighan Muhemmet Toxti üstidin 2005‏- yili 5 ‏- ayda sot échilghan bolup sot jeryanida u qanunshunasliq ilmidin paydilinip özining gunahsiz ikenlikini ispatlighanliqi üchün sot netijisiz axirlashqan. Lékin 2006‏- yili 7‏- ayda Xitay hökümiti Muhemmet Toxti üstidin yépiq sot ichip uni muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilghan idi. Yéqinda kelgen xewerlerge qarighanda, Muhemmet Toxti türmide qattiq késelge giriptar bolghan bolup, uning ikki puti basmas bolup qalghan.

Muhemmet Toxti Metrozi we Abdulwahap Toxtining Pakistan hökümiti teripidin Xitaygha tutup bérilishi xelqara kishilik hoquq teshkilatlirining qattiq tenqidige uchrighan idi. Merkizi Londondiki xelqara kechürüm teshkilati jiddiy bayanat élan qilip Pakistan hökümitining, B D T musapirlar komitéti teripidin siyasiy panahliq telipi qobul qilinip, Shwétsiyige orunlashturush aldida turghan Muhemmet Toxtini Xitaygha tutup bergenlikini qattiq eyiblep, Xitay hökümitidin uni qoyup bérishni telep qilghan idi.

Igilishimizche, Xitay hökümiti teripidin bölgünchilik paaliyetlirige qatnashqan dep eyiblengen Muhemmet Toxti türmide Xitay saqchilirining qattiq qéyin-qistaqlirigha uchrighan hemde 2006‏- yili 7‏- ayda élip bérilghan yépiq sotning uning üstidin chiqarghan hökümige qattiq naraziliq bildürüp, türmide achliq élan qilghan. U bu naraziliq herikitini 17 kün dawamlashturghan.

Xitay sotining muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilghanliqigha bolghan naraziliqini dawamlashturuwatqan Muhemmet Toxti yéqinda türmide qattiq késelge giriptar bolghan.Muhemmet Toxtining ehwalidin toluq xewerdar bolghan hemde uningdin yéqinda bir xet tapshurup alghan, hazir shwétisyide yashawatqan uning yéqin dosti abdullaning éytishiche,Muhemmet Toxtining éghir késelge giriptar bolushigha türmidiki qattiq rohiy we jismaniy bésim seweb bolghan bolushi mumkin. Abdulla ependimning éytishiche, Pakistandiki Islamabad xelqara uniwérsitétida qanunshunasliq kespide doktorluq oquwatqan mezgilde Pakistan hökümiti teripidin Xitaygha tapshurup bérilgen Muhemmet Toxtining Pakistandiki Uyghur oqughuchilargha yardem qilghandin bashqa héchqandaq gunahi yoq iken..