|
Sherqiy Türkistanda Atalmish < Qosh Tilliq Oqutush > ta Oquwatqan
Bashlanghuch – Ottura Mektep Oqughuchilirining Sani 150 Minggha Yetti
Xitay hakimiyitining Uyghurlarning milliy ma’aripini Xitaylashturush
meqiside 2000 – yilidin etibaren yolgha qoyushqa bashlighan atalmish < qosh
tilliq oqutush > siyasiti jiddi türde élip berilmaqta. Xitay hakimiyitining
bu siyasiti netijiside nöwette Uyghurlarning milliy ma’aripi misli
körülmigen derijide jiddi xewipke duch keldi.
Mesilen, Xitay hökümitining bashqurushidiki < Tianshan tori > ning 11 –
ayning 4 – künidiki xewiride körsütülishiche, Sherqiy Türkistanda milliy
ottura – bashlanghuch mekteplerge qarita atalmish < qosh tilliq oqutush >
yolgha qoyulushtin burunqi 1999 – yili pütün Sherqiy Türkistan boyiche sinaq
teriqiside tesis qilinghan < qosh tilliq oqutush > siniplirining omomiy sani
aran 20 nechche web u sinipta oquwatqan milliy oqughuchilarning sanimu 2000
din köpirek idi.
2000 – yilidin etibaren Xitay hökümiti sestimiliq pilan tüzüp chiqip, milliy
ma’aripni xitaylashturushni we Uyghur ösmürlirini atsimilatsiye qilishni
meqset qilghan bu < qosh tilliq oqutush > siyasitini pütün küchi bilen
mejburi ijra qilishqa bashlidi we qisqighine 6 yil ichide Sherqiy
türkistanning milliy ma’aripini tamamen palesh halgha chüshürüp qoydi.
2004 – yiligha kelgende Sherqiy Türkistan boyiche 52 milliy ottura –
bashlanghuch mekteplerde < qosh tilliq oqutush > sinipliri tesis qilinip, bu
siniplarda oquwatqan yerlik oqughuchilarning sani 30 mingdin ashti.
Hazir bolsa pütün sherqiy türkistan boyiche buxil < qosh tilliq oqutush >
siniplirining omomiy sani 5000 gha, unungda oquwatqan oqughuchilarning sani
bolsa 150 minggha yetküzüldi.
Xitay hökümiti yene 2010 – yiligha qeder < qosh tilliq oqutush > siniplirida
oquydighan oqughuchilarning sanini 258 minggha yetküzüshni pilanlimaqta.
Xitay hakimiyiti Uyghur ma’aripini xitaylashturush siyasitini ongushluq we
tez sürette élip berishqa kapaletlik qilish üchün, kelgüsi 5 yil ichide,
Sherqiy Türkistanning uyghurlar bir qeder zich olturaqlashqan Aqsu, Qeshqer,
Atush we Hoten rayonliridiki 56 nahiyede 430 milyon yuan meblegh sélip, 1009
milliy bashlanghuch mektepte < qosh tilliq telim – terbiye kursi > éhip,
bashlanghuch mektepke qobul qilinidighan milliy ösmürlerge qarita mektepke
kirishtin burun meysus Xitayche deris berishni qarar qilghan.
|
