|
Tarim Deryasining Süyi Yildin – Yilgha Aziyip Barmaqta
<
Tianshan tori > ning 9 – ayning 28 – küni xewer qilishiche, Sherqiy
Türkistandiki Tarim deryasining ghol eqinliridiki su miqdari aziyip, bezi
tarmaq eqinlar qurup kétishke yüz tutushqa bashlighan. < Tarim deryasini
bashqurush idarisi > ning mesullirining bayan qilishiche, tarim deryasining
süyining aziyip kétishige, deryaning ikki qirghiqida keng kölemde bozyer
echish, su menbelirini yaxshi bashqurmasliq sewepchi bolghan.
50 – yillarda Tarim deryasi süyining otturiche eiqsh miqdari 4 milyart 935
milyon kup / métir bolghan bolsa, hazir aziyip 4 milyart 360 ming kup /
métirgha chüshüp qalghan.
Tarim deryasining süyining aziyip berishi, tarim wadisining elikogiyelik
muhitigha we tengpungliqigha jiddi xewip yetküzüshke bashlighan.
Tarim deryasi – Sherqiy Türkistanning eng asasliq hayat menbiyi, unung
omomiy uzunliqi 2179 kilométir bolup, Xitay boyiche eng chong ichki quruqluq
deryasi.
Xitayning statiskilirida körsütülishiche, tarim deryasi wadisigha 5
wilayetke qarashliq 27 nahiye we sheher, shundaqla Bingtuanning 4
dewiziyesige qarashliq 55 tuan – meydan jaylashqan bolup, bu nahiye we tuan
– meydanlarda 7 milyon 800 ming nopos yashaydu we Sherqiy Türkistanning
mewjut noposining yerimini teshkil qilidu, tarim deryasi arqiliq
sughuruliwatqan terilghu yer kölümi 17 milyon 350 ming mo bolup, Sherqiy
Türkistandiki asasliq nefit, tebiygaz, ashliq, paxta, miwe – chiwe we
charwichiliq ishlepchiqirish baziliri Tarim deryasi wadisigha jaylashqan.
tarim deryasi Xitay hakimiyiti üchün stiratigiyelik ehmiyetke ige bolghini
üchün, tarim deryasi boyidiki eng köklem we munbet yerlerge Bingtuanlik
Xitaylarni yerleshtürüp, Bingtuan arqiliq tarim deryasi eqinlirini biwaste
konturol qilip kelmekte.
Wetendin kelgen inkaslarda körsütülishiche, tarim deryasining asasliq ghol
eqinlirini pütünley Bingtuanlik Xitaylar konturol qiliwalghan bolup, derya
boylirigha yerliklerni yeqin yolatmaydiken, qalaymiqan bozyer echish we
qalaymiqan sughurush ishliri bilen shughullanghuchilarmu yenila Bingtuanlik
Xitaylar bolup, nechche 10 yildin buyan Tarim derya wadiside Bingtuanlik
Xitaylar bilen yerlik uyghurlar otturisida Su talishish majraliri üzülmey
dawam qilip kelgen.
Bingtuanlik Xitaylarning köpünchisi qoralliq bolghachqa, tarixtin buyan
deryada biliq owlap jenini beqip kelgen bezi uyghurlarmu hazir derya boyigha
yeqin baralmaydighan halgha chüshüp qalghan.
|
