|
Bingtuan, Atalmish < Paxtichi Xitaylar > ni Sherqiy Türkistanda Yerliship
Qélishqa Qiziqturmaqta
Köpchilikke melum bolghinidek, 8 – ay kirgendin buyan, ikki qoli Sherqiy
Türkistan xelqining qéni bilen boyalghan Jallat qoshun Bingtuan, < paxta
tegüchiler > digen namda Xitayning ichkiri ölkiliridin keng kölemde Xitay
yötkeshke bashlighan we ikki aygha yetmigen waqit ichide Xitaydin kelgen
atalmish < paxta tegüchi xitaylar > ning sani bir milyongha yéqinliship
qalghan idi.
Xitay hökümiti we Bingtuan dayirliri bir tereptin bu yengi kelgen Xitay
aqqunlirigha yuquri maash belgilep, ularni xatirjem qilishqa tirishsa, yene
bir tereptin ulargha uzun wedilik olturaq zimin ajritish, dawalinish we
oqutush esliheliri toluqlap bérish, térilghu yer ajritip bérish … qatarliq
usollar bilen bu xitaylarni Sherqiy Türkistanda uzun musset olturaqliship
qélishqa righbetlendürmekte.
Yéqindin buyan Bingtuan qarmighidiki herqaysi Dewiziyelerde, < paxta
térishqa kelgüchilerge qishliq kiyim iyane qilish kampaniyesi > qanat
yaydurulup, yerliktin we Bingtuan qarmighidin bu Xitay aqqunlirigha kiyim –
kéchek we yotqan – körpe toplashqa bashlighan.
Wetendin kelgen inkaslargha qarighanda, < paxta térish > digen namda kelgen
bu Xitay aqqunlirining ayliq kirimi eng az 1000 yuan bolup, bu, Xoten we
Qeshqer rayonlirida yashawatqan bir Uyghur déhqanning bir yilliq kirimigha
toghra kélidiken, Bingtuan, paxta térishta intayin tejribilik we ishchan
bolghan bir uyghur déhqannni 200 – 300 yuan ayliq bérip yallap ishletken
bolsa, yuqurining buyruqi boyiche ichki ölkilerdin kelgen Xitaylargha
béridighan ayliq maash 1000 yuandin töwen bolmasliqi kérek iken. Unung
üstige bu xitaylarning yataq, tamaqliri we dawalinishi heqsiz bolghachqa,
tapqan puli qoligha neq qalidiken, birnechche kündin buyan Xitay dayirliri
yene bu xitaylarning chiqimini azaytish üchün, ulargha kiyim – kéchek i’ane
qilish herikiti qozghighan. Bunungdiki meqsidi, Xitay köchenlirining pul
tépiwelip qaytip kétishining aldini élish, ularni Sherqiy Türkistanda menggü
olturaqliship qélishqa righbetlendürüsh iken.
Töwendiki süretlik xewerde körsütülishiche, 9 – ayning 20 – küni Xihenze
shehridiki idare – jemiyet, mektep we doxturxanilardiki ichshi –
xizmetchiler arisida < paxta térishqa kelgenlerge kiyim – kechek i’ane
qilish > herikiti élip bérilip, yighilghan qishliq kiyim – kéchekler < paxta
tergüchi Xitaylar > gha sogha qilinghan.
|
