Iran Wekiller Ömigi Sherqiy Türkistanda

< Xinjiang geziti > ning xewer qilishiche, 9 – ayning 7 – küni, Iran xelqara munasiwetler kömutétining we Iran yashlar partiyesining reyisi Mehed Elihan bashchiliqidiki bir hey’et Sherqiy Türkistangha ziyaretke kelgen.

< Aptonom rayonluq Partikom > ning muawin sekritari we < Aptonom rayonluq siyasi kengesh > ning reyisi Eshet Kerimbeg Ürümchide Iran hey’itini kütiwalghan we ulargha sherqiy türkistanning weziyiti heqqide melumat bergen.

Eshet kerimbeg bu qétimqi körüshüshte qilghan sözide, < islahat, ishikni sirtqa échiwétish siyasitidin buyan, bolupmu chong gherbi shimalni echish stiratigiyesi yolgha qoyulghandin buyan, Xinjiangda asman – zémin özgürüshler yüzberdi, her millet xelqining turmush sewiyesi intayin zor derijide yuquri kötürüldi, shunung bilen birge, < milliy teritoriyelik aptonomiye qanuni > yolgha qoyulghandin buyan, diniy étiqad erkinliki siyasiti qet’i izchillashturulup, her millet xelqining qanuniy hoqoq – menpe’etliri toluq kapaletke ige qilindi … > dep körsetken.

Iran wekiller ömigining bashliqi Mehed Elihanmu qilghan sözide, kompartiyening Sherqiy Türkistanda iqtisadi we ijtimayi tereqqiyat jehette ghayet zor muwapiqiyetlerni qolgha keltürgenlikige apirin oqughan.

Köpchilikke melum bolghinidek, Iran bilen Xitay, döwlet systimisi we idologiyelik qarishi jehette bir – birige tamamen ikki döwlet bolup, biri, Sheriyet tüzümi astidiki Islam döwliti, yene biri, kommunistik tüzüm astidiki dektator döwlet, emma xelqara siyasi sehnilerde bu ikki döwletning bir – biri bilen éghiz – burun yaliship keliwatqanliqi bir emiliyet.

Bügünki künde Sherqiy türkistan xelqining iqtisadi jehette eghir derijide talan – tarajgha uchrawatqanliqi, gerche Xiray köchmenlirining iqtisadida zor ilgirileshler körülgen bolsimu, emma yerlik xelqning turmush sewiyeside hech bir özgürüshning bolmighanliqi, atalmish < chong gherbiy shimalni echish stiratigiyesi > ning mahiyette bolsa Sherqiy Türkistanni Xitaylashturush siyasitidin ibaret ikenliki, nöwette Uyghurlarning diniy étiqad erkinliklirining we türlük heq – hoqoqlirining tarixta misli körülmigen halda éghir derijide depsendi qiliniwatqanliqi pütün alemge bilinip kelmekte we xelqaraliq kishilik hoqoq teshkilatlirimu bu heqte Xitay hakimiyitini izchil türde eyiplep kelmekte.

Eslide Bir musulman döwliti bolghan Iran, Xitayning dumbiqigha usul oynimay, özlirining Sherqiy Türkistanliq diniy qerindashlirigha hesdashliq qilishi we ularning insaniy heq – hoqoqlirining heqiyqi yosunda kapaletke ige qilinishi heqqide Xitay hakimiyitige besim ishlitishi lazim idi, eksiche ularning Xitayning Uyghurlargha qaratqan siyasetlirini maxtap kökke kötürishi, weten ichi we sirtidiki Uyghurlarning Irangha bolghan küchlük naraziliqini keltürüp chiqarmaqta.