Xitay Hökümiti Kanadaliq Hüseyin Jélilgha Ölüm Jazasi Béridiken

Öz xewirimiz: Scott Robertsning www.theglobeandmail.com da bügün élan qilghan bir parche xewiridin melum bolishiche Kanada tashqiy ishlar ménistirliki Hüseyin Jelil efendining Xitay hökümiti teripidin kiler heptide ölümge höküm qilidighanliqini anglap, bu ishtin intayin jiddiyliship qalghan.

Hüseyin Jelil efendining singlisining télefon arqiliq Sherqiy Türkistandin Hüseyin Jélil efendining xanimi Kamilege seyshembe küni bergen melumatigha qarighanda, Hüseyin Jélil efendi Özbékistan teripidin Xitay hökümitige tutup bérilgendin kéyin Qeshqerde qolgha élinghan bolup, hazir Qeshqerde yaki Ürümchide ikenliki éniq emesiken. Eniqsiz bezi xewerlerge qarighanda Xitay hökümiti Hüseyn Jelil efendini mushu ayning 10-küni yeni 10-awghust ölüm jazasigha höküm qilidiken. Hüseyin Jélil efendining xanimi Kamile Tilendibayning éytishiche Qeshqer wilayitining saqchi tarmaqliri Hüseyin Jélil efendi ailisidikilerge Hüseyin Jélil efendining ölümge höküm qilinidighanliqini uqturghan.

Téléfonda Hüseyin Jélilning qiz qérindishi qattiq yighlap ketkenliktin Kamile xanim uninggha „Kanada bir küchlük démikurattik dölet, nechche waqittin béri Kanada hökümiti Hüseyin Jélil efendining Xitayda ikenlikini éniqliyalmay yürgenidi, emdi bu ishtin hökmet xewer tapsa xuda buyrisa jiddiy heriket we ünümlük chare tedbir qollunup, qérindishingizni qutulduriwalidu „ dep teselliy bergen.

Hüsenjan Jélil efendi bu yilning mart éyida tuqqan yoqlash üchün Özbékistangha barghanda fashist Islam Kérimof hökümiti teripidin qolgha élinip, xelqara jamaetchiliktin xupiyane halda iyulda Xitay hökümitige ötküzüp bérilgen édi.

Igiligen melumattin qarighanda Kanada hökümiti Hüseyin Jélil efendi özbék hökümiti teripidin Xitay hökümitige “sowgha „ qiliwétilgendin kéyin, Xitay hökümiti bu ishni intayin mexpiy tutqachqa, u heqte héchqandaq melumatqa érishelmigen. Xewerlerdin qarighanda Xitay hükümiti Hüseyin Jélil efendining Kanada passportini hazirghiche itirap qilmighan.

Xitay dayiriliridin kanada hökümitining igiligen xewirige qarighanda, Xitaylar Hüseyin Jélil efendini döwlitni parchilashqa orunush we Qirghizistandiki qatilliq weqesige chétishliqi bar dep qarighan.
Kanada Uyghur Jemiyitidiki Memet Toxti bu xewerni Hüseyin Jélil efendining xanimi Kamile xanimdin anglighandin kéyin intayin rahetsizlengen we derhal ehwalni Kanada konsérwatiplar partiyesidiki Yason Kenéy efendi arqiliq bash ministér Stéfan Harperge melum qilghan.

Kenney efendi ipade bildürüp, bu ishtin intayin epsusliniwatqanliqini, ehwalni hükümetke bildüridighanliqini we barliq tirishchanliqlarni körsitidighanliqini éytqan. Kennéy efendi yene biz awal bu xewerning rast yalghanliqini derhal éniqlap chiqip, bu ishqa intayin jiddiy qarap, Xitay hökümitige bu heqte bésim qilimiz dégen.

Yene igiligen bashqa xewerlerge qarighanda Kennéy efendi Kanada tashqiy ishlar ménistiri Peter Makéy bilen birlikte, Kanadaning Xitayda turushluq elchisi bilen télifonda yérim saetche sözlüshüp, Hüseyin Jélil efendining ölüm jazasigha uchrash mümkünchiliki heqqide bir qisim yéngi matériyallargha ige bolghan.

Kanada Hökümitining yuquri derijidiki emeldari Harper efendi Xitay hökümiti teripidin élip bériliwatqan bu shepqetsizliktin xewer tapqandin kéyin, Xitay dölitining reisi Hu Jintao we bash ménistiri Wén Jiabau qatarliqlargha télifon échip Hüseyin Jélil efendining Ölüm Jazasigha uchrighan yaki uchrimighanliqi heqqide nurghun nersilerni soraydighanliqini bildürgen.

Birqanche heptidin béri kanada Hükümiti Xitay hökümitining munasiwetlik tarmaqlirigha télifon urup, Hüseyin Jélil heqqide ishenchilik xewer élishqa kuchighan bolsimu, netije chiqiralmighanidi.

Kennéy efendining diyishiche Özbek Hükümiti Hüseyin Jélilni Xitay dayirilirige tutup bérishtin awal, Xitay Hükümiti Özbek Hükümitige saxtapezlik qilip, Hüseyin Jelilning jinayitining eghir jaza berishke toshmaydighanliqini éytqan iken.ehwalning bu derijige yitishini hechkim bilmigen iken. Uning déyishiche kéyinki qedemni puxta alidiken. Yene bezi xewerlerge qarighanda Kennéy efendi Xitay hükümiti bilen Hüseyin Jélil efendini diplomattik qayidilerge hörmet qilip, qayturup bérish heqqide söhbetleshken bolsimu, Xitay hükümiti teripidin ret qilinghan.

Kanadadiki tesiri küchlük bezi tenqitchilerning bildürishiche Kanada hükümitining Hüseyin Jélil heqqide ishligen xizmetliri bolar-kéter bir shekilde élip bérilghan bolup, körsütilgen tirishchanliqlar, hergizmu yiterlik emesken.

Hüseyin Jélil efendining adwikati Chris Miklodmu hükümetning bu ishqa estayidil qarimighanliqini bildürgen. U bash ménistir bu ishqa estayidil we biwaste qol tiqip barliq diplomattik wastilerni ishlitip, Hüseyin Jélil efendining hayatini qoghdap qélish lazim dep qaraydiken.

Hüseyin Jélil efendi Özbekistangha seperge chiqishtin awal bir tereptin Hamiltondiki bir jamede imamliq qilip yene bir tereptin Moxawik Uniwérsititida Iqtisad ilimini ügüniwatqan iken.

Matériyal menbesi www.theglobeandmail.com din élindi
Xewerni Teyarlighuchi : Wushourajim Abulimit