Türkiyining Awazi Radiosi Uyghur Diyarigha Radio Anglitishi Bérishke Teyyarliq Qilmaqta

2006.07.19 RFA

Türkiyining awazi radiosi bashliqi osman dilekchi ependi.

TRT Türkiyining awazi radiosi 2007-yili Ottura Asiya Türk jumhuriyetliri bilen birlikte Uyghur diyarighimu anglitish bermekchi. Biz Türkiyining awazi radiosi we Uyghur diyarigha anglitish bérish pilanining tepsilatini bilish üchün Türkiyining awazi radiosi bashliqi osman dilekchi ependi bilen söhbet élip barduq.

Hörmetlik Osman Dilekchi ependi Türkiyining awazi radiosi heqqide qisqiche melumat bersingiz qandaq?

Türkiyining awazi radiosi Türkiye radio téléwizye idarisi tarmiqida chet döletlerge anglitish béridighan bir bölüm bolup 1937-Yili qurulghan. Shuan 27 xil tilda nurghun döletlerge anglitish bériwatimiz. Radio dölitimizning tashqi siyasettiki kün tertipini dunyagha anglitish meqsiti bilen qurulghan. Radiomiz qurulghanda tunji bolup Türkiye jumhuriyitining ikkinji reis jumhuri ismet inonu eerepchide ottura sherq döletlirige anglitish qilghan iken. Kéyin shimaliy atlantik ehdi teshkilati tarmiqida Türk armiyisi koriyege urushqa barghan waqtida Türk eskerlirining qehrimanlarche ish paaliyetlirini dunyagha anglatqan iken. Kéyinki yillarda bolsa Türkiyidin yawropagha ketken Türklerning wetini bilen bolghan béghining üzülmesliki üchün radiomiz anglitishqa dawam qilghan. Mana mushundaq qilip radiomiz bugünki künde 27 xil tilda dunyaning hemme yérige anglitish béridighan sewiyige yetti, anglitishlirimizni qisqa dolqun, internet we suni hemra arqiliq her kün 24 saet anglighili bolidu.

Qaysi dölet we rayonlargha anglitish bériwetsiler?

Yawropa, Amérika qoshma shitatliri, asiya we Ottura Asiya Türk jumhuriyetlirige anglitish bériwatimiz. Ottura asiyagha Türkche anglitishimizmu bar. Bu anglitishlirimiz etigen saet 7din 10 ghiche bériliwatidu. Bizning meqsitimiz bu anglitishlar arqiliq Türkiy milletler yashawatqan putun dölet we rayonlargha ulishishtin ibaret. Dunyada we Türkiyide bolghan weqelerni del waqtida u rayonlargha yetküziwatimiz. Anglitishlirimizda Türkiyining qoshniliri we bashqa döletler bilen bolghan munasiwiti, tashqi siyasiti, Türkiy milletlerning tarixi, mediniyiti, Türkiye bilen bolghan munasiwiti, Türkiyining siyasi, iqtisadi, medini qurulmisi qatarliqlarni anglitiwatimiz.

Ottura Asiyada we Uyghur diyarida Türkche öginishni arzu qiliwatqan nurghun kishiler bar. Radioyinglarda Türkche ögitish programmisi barmu?

Biz Yawru - Asiya jughrapiyisige tewe bolghan 6 xil tilda aglitish bériwatimiz.. Bular qirghizche, özbékche, qazaqche, azeriche qatarliqlardur. Biz yene bulardin bashqa Türkche anglitishmu bérimiz. Bu rayonlardin dölitimizge kélip oquwatqan minglarche oqughuchi bar. Ular bizning radiomiz bilen hemkarlishiwatidu. Türkiye Türkchisi Azerbayjanda jiq ishlinidu. Emma bashqa Türkiy jumhuriyetlerde Türkiye Türkchisini anche chüshenmeydu. Shunga bizning u yerdiki qérindashlirimizgha Türkche ögitish üchün "Türkche ögreniyoruz" yeni "Türkche ögitiwatimiz" deydighan bir program tesis qilip ders bériwatimiz. Bu arqiliq Türkiye Türkchisining Yawro - Asiya jughrapiyiside hemme kishi chüshineleydighan bir tilgha aylandurushni meqset qiliwatimiz. Radiomiz yene 2007 yilidin étibaren Uyghur rayonigha Türkche anglitish bérishni pilanlawatidu. Shunga u yerde Türkche radio anglashni xalighan anglighuchilar qisqa dolqundin yaki internet adrisimiz http://www.trt.net.tr Tin anglisa bolidu.

Siz anglitishimizning meqsiti Türkchini ottura asiyada hemme kishi chüshineleydighan bir til qilish dep öttingiz. Undaqta bezi döletler Türkiye panTürkizimni yaymaqchi boliwatidu dep qarishi mumkin, buninggha qandaq qaraysiz?

Sorighan sualingizning biraz siyasi teripi bar. Dölitimizning hökümet rehberliri elwette bu heqte oylashqan bolishi mumkin. Men bir radioning mudiri bolush süpitim bilen shuni démekchimenki, biz Türkiye jumhuriyiti dölitining bir radiosi bolush süpitimiz bilen Atatürkning déginidek yurtta tinchliq dunyada tinchliq pirinsipi boyiche anglitish qiliwatimiz. Bir döletning ichki ishlirigha arilishish niyitimiz yoq. Emma shunimu bilimizki, ottura asiya Türk jumhuriyetliride we Uyghur rayonida yashawatqan xelq bizning qérindashlirimiz. Biz medeniyet programmiliri arqiliq awazimizni qérindashlirimizgha anglitishqa térishiwatimiz. Bizning bashqiche niyitimiz qetiyla yoq.