Mediniyet Zor Inqilabi > ning 40 Yilliqi We Ununggha Munasiwetlik 10 Chong Weqe

Bügün, Xitay xelqi üchünla emes, belki Sherqiy Türkistan xelqi üchünmu eghir balayi – apetlerni élip kelgen, shundaqla Uyghur xelqining milliy mediniyitini eghir xaniweyranchiliqqa uchratqan atalmish < Poroltariyat mediniyet zor inqilabi > ning 40 yilliq xatire küni.

1966 – yili 5 – ayning 16 – küni bashlinip, 1976 – yili 10 – ayning 6 – künigiche top – toghra 10 yil dawam qilghan bu qanliq heriket jeryanida, chetel statiskilirida körsütülishiche 100 milyon, Xitay statiskilirida körsütülishiche 40 milyondin artuq Xitay puxrasi hayatidin ayrilghan. Gerche bu heriket jeryanida biguna öltürülgen sherqiy türkistanliqlarning sani heqqide eniq statistika bolmisimu, emma bu heriketni beshidin kechürgen we bu heqte ilmiy tetqiqat élip barghan uyghur ziyalilirining qarishiche, peqetla < mediniyet zor inqilabi > jeryanida ölgen uyghurlarning sani 100 mingdin kam emes. Bularning mutleq köp qismi Diniy zatlar we diniy ölimalar, milliy yazghuchi, sha’ir, edip, tarihchi we senetkarlar hem oqumushluq zatlardin ibaret. Bezi ishenchilik matiriyallarda körsütülishiche, birinchi ewlat uyghur ziyalilirining köp qismi bu 10 yilliq inqilap jeryanida hayatidin ayrilghan.
< Germaniye Dolqunliri > Radiosi, < Mediniyet zor inqilabi > ning 40 yilliqi munasiwiti bilen elan qilghan mexsus maqalisida, bu weqeghe munasiwetlik 10 chong hadisini töwendikidek tizip chiqqan:

1. 1966 – yili 5 – ayning 16 – küni : Xitay kommunıistik partiyesi merkizi kommuteti siyasi birosining kengeytilgen yighinida, Kang Sheng, Chen Bodalar teripidin qelemge elinghan we Maozedung teripidin tüzütüsh kigüzülgen , < Zhung Guo kommunıistik Partiyesi Merkizi komuteti uxturushi > maqullandi ( keyin bu uxturush, < 16 – may uxturushi > dep ataldi ), yighinda yene < merkizi komutet mediniyet zor inqilabigha rehberlik qilish guruppisi > ni qurush qarar qilindi, bu < 16 – may uxturushi >, mahiyette < poroltariyat mediniyet zor inqilabi > ning resmiy bashlinishidin ibaret.

2. 1966 – yili 8 – ayning 18 – küni : Maozedung Beyjingdiki tian’anmin meydanida Xitayning herqaysi jayliridin kelgen < Qizil qoghdughuchilar > ( Hong Wie Bing ) ni qobul qildi, shundin keyin Maozedung bu herikitini köp qetim dawamlashturdi we jem’i 11 milyon qizil qoghdughuchini qobul qildi. Yeni 18 – awghust, Qizil qoghdughuchilar herikitining bashlanghan künidur. Maozedung Qizil qoghdughuchilarni qobul qilip birqanche ay ichidila Xitay miqyasida < buzuq unsurlarni axturup tutush, küresh qilish > we asare – etiqilerge buzghunchiliq qilish herikiti bashlandi, 100 milyonlighan qizil qoghdughuchilar Xitayning her jaylirida < chong alaqilishish > we < chong uchrushush > élip bardi, shunung bilen Xitayda chong ichki qalaymiqanchiliq haliti bashlinip ketti.

3. 1967 – yili 1 – ayning 3 – küni : Maozedungnung xotuni Jiang Ching we Lin Biao qatarliqlar Qizil qoghdughuchilarni küshkertip Shang Haide siyasi heriket qozghap, Shang Hai shehrining partiye – hökümet hoqoqini tartiwélip, özlirining gumashtisi telwe ishchi Wang Hong Wenni Shang Haige mesul qilip, ishchilar sinipini ammining neziride eng yüksek orungha ige qilghan boldi, bunung bilen, Qizil qoghdughuchilarning < ishchilar sinipigha yüksek hoqoqni élip berish > tek tarixiy wezipisi tamamlanghan boldi. Arqidinla merkizi komutit Qizil qoghdughuchilarning asasliq rehberlirige < eksil inqilapchilar > digen qalpaqni keygüzüp türmilerge tiqti.

4. 1967 – yili 7 – ayning 22 – küni : Jiang Ching, < mediniyet bilen hujum qilish, qoral bilen qoghdunush > digen shoarni otturigha qoyup, Xitay miqyasida elem kürishini resmiy bashlatti, bu elem kürishi 68 – yili 8 – ayghiche dawam qildi.

5. 1968 – yil 12 – ay : Mao Ze Dung, < ziyali yashlar yezilargha berip, kembeghel dehqan, töwen ottura dehqanlarning qayta terbiyesini qobul qilishi kerek > digen yolyoruqni berip, 66 – 67 – 68 – yilliri toluqsiz ottura we toluq ottura mektepni püttürgen 16 milyon yashni yezilargha heydidi.

6. 1969 – yil 4 – ayning 1 – küni : Xitay kommunistik partiyesining 9 – qurultiyi chaqirildi, qurultayda Lin Biao we < 4 kishilik guroh > eng yüksek hoqoqni changgiligha aldi, Zhu En Laining mensiwi töwenlitildi, Liu Shao Chi küresh bilen aghduruldi.

7. 1971 – yil 9 – ayning 13 – küni : Maozedunggha asiyliq qilip ayrupilan bilen chetelge qachqan Lin Biao Tashqi Moghghulistanning wendirxan rayonigha chüshüp öldi, bunung bilen, Lin Biaoning Maozedunggha qarshi pilanlighan < 571 – nomur > luq siyasi özgürüshi meghlubiyet bilen ayaqlashti.

8. 1974 – yil 1 – ay : Jiang Ching qatarliqlar < Linbiao we Kongzining küresh qilish herikiti > ni bashlidi, bu küreshning tigh uchi mahiyette Zhou En lai we unung qollighuchilirigha qaritildi.

9. 1976 – yil 4 – ayning 5 – küni : Zhu En Laining wapatini xatirilesh üchün 2 milyondin artuq kishi Tian anmin meydanigha toplandi, xitay hökümiti buni < 4 – may eksil inqilabi heriket > dep bekitip, meydandiki köpligen kishini qolgha aldi.

10. 1976 – yil 10 – ayning 6 – küni : Mao ze Dung 9 – ayning 9 – küni wapat bolghandin keyin, Xitayning eng yüksek rehberlik qatlimida hoqoq kürishi partilap, 10 – ayning 6 – künige kelgende Hua Guo Feng armiyening qollishi bilen < 4 kishilik guroh we unung gumashtiliri > ni qolgha aldi, bunung bilen, 10 yil dawam qilghan qanliq < mediniyet zor inqilabi > gha resmi xatime berildi..