Amerika Qoshma Shtatliri Asyada Xitaygha Qarshi Herbiy Bazisini Kücheytmekte

“Amerikining herbiy mashinisi sherqqe qarap kétip barmaqta. Xitay döliti kilechekte Washingtonning herbiy reqibi bolup qalidighandek turidu” digen maqale MIHAIL CHERNOV aptorlighida „RBCdaily-Politik“ gezitide 26-mart küni neshir qilindi.

Amerikida neshir qilinidighan meshhur “Washington post” gezitining bayan qilishiche, „AQSH hökümiti chet'ellerdiki herbiy qoshunlirining systémisini (qurulmisini) özgertish pilanining layihesini teyyarlap bolghan. Amerikining herbiy qomandanliq shitabi Germaniye, Jenubiy Koreye ve Yaponiye döletliride turushluq herbiy qoshunlirining sanini qisqartip, Bulghariye, Rumäniye, Australiye döletliride yéngi herbiy bazilarni qurup chiqip, Singapur ve Tailand döletliri bilen bolghan herbiy alaqisini téximu rivajlandurup, Özbekistan, Kirghizstan ve Tajikistan döletliridiki Amerika herbiy bazilirini shu döletlerge muqumlashturuwatqanliqini bildürgen.

“RBC daily” gezitining muxbirliri herbiy saheside tetqiq qiliwatqan bezi tetqiqatchi alimlar bilen moshu mesile toghrisida ötkezgen söhbetlirining mezmunigha asasen, Amerikining urushqa teyyarliq qiliwatqanlighi birinchi bolup Xitay dölitige qaritilip, asasiy hujum Ottura Asia döletliridin bashlanmaqchi dep yekünlimekte.

Amerika herbiy qomandanliq shitabining, herbiy qoshun ve herbiy bazilirini umumiyüzlük yötkesh pilanliri toghrisida deslepki uchur bundin bir yil burun peyda bolghan bolsimu, u uchurlar hazirghiche chechilanghu idi.

1-April Peyshenbe küni, “Washington post” geziti, Pentagon (Dölet Mudapie Ministirligi) din bevasite alghan uchurgha asaslinip, Amerika chet'ellerde turushluq herbiy bazilirining systemisini özgetish layihesini tüzüp chiqti dep xewer qilishi bilen birge, yéqin arida Amerikining prezidenti Georg Bush bu plan layhesini testiqlimaqchi dep élan qildi.

“Washington post” geziti yene mundaq dep bayan qilidu, Pentagon Germaniyege jaylashqan Amerika qoshunlirining sanini ikki hesse qisqartishni planlidi. Mesilen Germaniyede turushluq 71 ming Amerika eskerliri ve offitsirliri ichidin 35 mingghiche qisqartmaqchi iken“.

Amma bezi tetqiqatchilarning bayan qilishiche, Amerika hökümiti belki Germaniyede turushluq qoshunlirining sanini uningdinmu bekirek azaytip, yéqinqi zamanlarda u yerdin eskerlirini pütünley élip chiqip kétishi mumkin dimekte. Herbiy Strategiye Tetqiqat Institutining tetqiqatchi alimi Aleksander HRAMCHIHINning deyishiche, Amerika üchün munasiwiti yahshi bolmaywatqan dölette özining eskerlirini tutup turush mentiqigha uyghun kelmeydu, chünki hazir Amerikining Germaniye bilen munasiwetliri buzulup kétiwatidu.

“Washington post” gezitining uchurigha asaslanghanda bu toghruluq mundaq dep yezilghan, “AQSH'ning Yawrupagha orunlashturidighan herbiy baziliri Bulghariye ve Rumäniye döletliride bolidighanlighini, Germaniyedin u yerge asas qoshunlirini yötkep kétidighanlighini, Pentagonning pilani boyiche, bu döletlerdiki herbiy qoshunlar Ottura Asiyagha muqimlishidighan herbiy baziliri bilen baghlinidighanlighini“ xewer qildi.

“Washington post”: „Amerika Asia ve Ténch Okyan döletliride turushluq herbiy qoshunliriningmu systmisini özgertmekchi boliwatidu. Jenubiy Koreye ve Yaponiye döletliride turushluq herbiy qoshunlirini pütünley élip chiqip ketmekchi. Bügünki künlükte u döletlerde 100 ming Amerika eskiri bolup, deslepte ulardin 15 mingni qisqartish pilanlanmaqta, bu asasen qomandanliq shitabi. Shuning bilen bir waqit ichide Australiyede herbiy bazilarni qurup chiqish, ve Singapur bilen Tailand döletliri bilen herbiy alaqisini jiddiy rivajlandurush“ pilanini bayan qildi.

Tetqiqatchi alimlarning bu mesilige yürgüzgen tehlillirige asaslanghanda, Amerikining yengi herbiy bazilirini qurush ve eskerlirini yötkesh pilanlirini tetqiq qilip baqsa, Amerika özige qarshi reqib dep bilgen döletlerdin Xitayni köz aldida tutiwatqanlighi körülüp turmaqta. “Pamir-Ural” namliq tetqiqatchi alimlar teshkilatining reisi Aleksandr SOBYANINning teswirlep berishiche, “Amerika özining herbiy bazilirini Ottura Asiya döletlirige orunlashturup bolghandin keyinla, bizning tetqiqatchilirimiz tetqiq qilishiche, Amerika herbiy baziliri peqetla Xitayning chegrasigha jaylashqan Shinjiangdin hujumni bashlash üchün teyyar bolup turivatqanliqini yekünlep bolghan edi“. U yene Xitayning eng ajiz yeri musulman Uyghur bölgünchiliri ve Tibetlik buddistler dep sözini dawamlashturdi. Amerikanliqlar asasliq avia bombilirini Afghanistangha jaylashqan Kandahar herbiy bazisidin atidu. Shuning üchün Germaniyede turushluq eskerlirini, urush boludighan tewelerge yeqinaraq Sherqiy Yawrupa döletlirige yötkep ketishi taza mentiqigha uyghun kelidu. Tetqiqatchi SOBYANINning bayan qilishiche, Amerikining chöllük herbiy qoshunlirini bevaste Asiya döletliride toxtutishi muwapiq bolmaydu, chünki ular Xitayning hujumigha uchrap ketishi mumkin.

Yene bir tetqiqatchi Dmitri EVSTAFIEVning deyishiche, Amerika Xitayning yaki Shimaliy Koreyening herbiy hujumlirigha uchrap ketmesligi üchün, Yaponiye ve Jenubiy Koreyedin eskerlirini yötkep ketmekchi. Mesilen Jenubiy Koreyege jaylashqan Amerika herbiy qoshunlirining orni top-toghra Shimaliy Koreyening bombilash nuqtisigha toghra kelip qalidu. Nime üchün Amerika u döletlerdin birinchi bolup özining qomandanlirini yötkep ketmekchi boluvatqanlighi chüshünüshlük. Australiye döliti bolsa bu urushta arqa sep orunda turup turidu. Eng yéqin ariliqta Amerika Singapur ve Tailand döletliride döletler ara herbiy alaqilirini kücheyitsh hazirlighini qilmaqta. Xitay bilen boludighan urushni meyli herbiy jehettin bolsun, ve yaki mexsus xadimliri jehettin bolsun Hindi Okyangha jaylashqan Diego-Garcia arilida turushluq Amerika herbiy bazisidin küzütüp turidu.

Tetqiqatchi SOBYANIN ning tetqiq qilishiche, Xitaygha qaritilghan asas hujum Xitayning gherbiy-shimalidin, yeni Ottura Asia döletliridin bashlinidu, chünki bu rayon Xitayning eng ajiz yéri, dep tekitligen. U yene: “Gherbiy-shimalgha jaylashqan musulmanlarning yerliri Xitay bilen birla poyiz ve tash yoli bilenla baghlashqan bolghachqa, u yolni kesip, ichki Xitay bilen bolghan alaqisini üzüwetish nahayiti asan bolidu. Amerika Xitaylarning insan heqliri teshkilatlirigha bériwatqan yardem pulning asasini bügündin tartip Uyghur bölgünchi, Xen-musulmanliri ve Tibetliklerning heriketlirige atap planlirini özgertip boldi”.

Bu xewerni öz muxbirimiz FIDA hazirlidi