WETEN IÇI WE MUHAJIRETTKI QÉRINDAŞLARĞA OÇUQ XET

Weten içi we muhajirettiki meshur jamaet erbapliriğa, alimlar we ziyalilarğa, inqilabiy qurbanlarning aile tawabatliriğa, milletning hörliki wetenning musteqilliqi üçun köreş qiliwatqan erkinlik jengçilirige we adaletperwer çet'ellik dostlarğa…..
Möhtirem qérindaslar, qedirlik dostlar wetinimiz Şerqiy Türkistan Xitay tajawuzçilliri teripidin munqerz qilinğan yérim esirdin köprek waqittin boyan tengri téğining jenup we şimalida Xitay tajawuzilliriga qarsi musteqqilliq küresliri üzliksiz dawamlişip keldi.
Bu jeryanda biz pütün dunya étirap qilidiğan, hemmimiz birdek arzu qilip kelgen, musteqqil, hör, azat dölitimizni quralmay kelgen bolsaqmu ewlatmu-ewlat Xitay tajawuzçiliriga qattiq zerbe bérip, insaniy hoquqlirimizni baturlarçe qogdap, milliy mewjutliqimizni dunya jamaet-çilikige namayis qilip kelduq. Yérim esirlik égilmey sunmay élip barğan küreşlirimiz emeliyiti arqiliq Xitay tajawuzçiliriğa Uygur wetinini mengülik munqerz qilişning unçe asan emeslikini, qançe ziyankeslik qilğan belenmu Uygur medeniyitini Xitaylasturiwétişning esli mümkin emeslikini, esir-esirlep qirgin qilipmu “Uygur” dégen bu muqeddes namni tarix bétidin öçüriwitelmeydiğanliqini tonutup kelduq.
Siyasiy reqiplirimiz we Xitay tajawuzçillirining bir qolluq pilanlişi belen xelqimizning siyasiwiy, iqtisadiy hem meniwiy jehetlerde arqida qaldurulişi hem hurapiy bedi'ilerning jamaitimiz arisida yamrap kétişi qatarliq seweplerdin 20 - esirning kéyinki yérimi we 21- esirning başlirida musteqqilliq üçün töligen bedellirimiz mölçerligüsiz köp bolup ketti. Bu uzaqqa sozulğan mudhiş yillarda Xitay iqtisadiy we ilmiy jehette zor küç ajritip, millitimizning ajizliq nuqtillirini tetqiq qilip biliwelip, özlirining rezil oyunini mezlum xelqimizning qanliq köz yaşliri bedilige, helq'ara jamaetçilik aldida oynap kelmekte. Emma biz neççe ming yilliq tarihiy aççiq sawaqlirimiz yetmigendek Xitay hadisisining ötmüstiki, bügünki we keliçektiki alahidilikliri üstide héç bir qanaetlinerlik izlinişte bolalmiduq.
Bolupmu ötkenki yérim esirlik qan yaşliq we nomusluq tarihta Xitay tajawuzçilliri téhimu heddidin ésip, millitimizning aldinqi qatardiki teskilatçillirini, siyasiy erbaplirini, dangliq alim ölimalirini, milletperwer bay sodigerlirini qestlep öltürüs, ölüm jazasi béris, türmilerge mengülik bent qiliş, eng töwen derijidiki siyasi we ijtimaiy hoquqliridin mehrum qilis, türlik siyasiy betnamlar belen yüreklirini mojus, tére taraqsitip, heywe körsitip, bilmeslik qiyapitige kiriwélip çet'ellerge sürgün qilis, pitne pasat turguzup öz xelqidin yiraqlasturus, inqilab qoşuni içide içkiy nizah peyda qilip, öz yéğida öz göşini qoruş hélisini işlitiş we dadilarni balilarğa, balilarni atilarğa düsmen qilip qoyuş qatarliq ussullar belen bir-birlep yoqutup, mus-
teqilliq qoşunimizni bir-birlep ajizlasturup, xelqimizni başsiz, yetekçisiz haletke çüsürüp, kiçik balini basqurğandek idare qilip kelmekte.

Möhtirem qérindaşlar, dostlar ! toluqsiz melumatlarga qariğanda Xitay tajawuzçilliri bu qisqigine yérim esirlik waqit içide 700,000 din artuq munnewer qiz yigitlirimizni Şerqiy Türkistan inqilabi munasibiti bilen qirip taşliğanliqi qiyas qilinmaqta. Şunçe köp bedel töliduq, eger 90 - yillardin kéyin héçqandaq bir küçning yardimi bolmiğan ehwal astida milliy musteqqilliqimiz üçün pilamliq, teşkillik mexsetlik halda bunçilik bedel töliyeligen bolsaq iduq hala bügünki künge kelgende ay yultuzluq samawiy bayriqimiz Birlesken Döletler teskilatidiki hör bayraqlarning arisidin alla burun orun alğan bolatti.
Ikki, üç qétimliq zor inqilabni hésapqa almiğanda başqa 200 qétimdin artuq élip bérilğan istihiyilik qariliq bildürüs herketliride toluq teyarliqi bolmiğan xelqimiz héçqandaq bir küçlik arqa tériki bolmiğan ehwal astita qattiq éğir bedel tölidi. Bu dewirde tölengen bedel dunyada yüz bergen ottura derijiliktin yoquri uruslarda tölengen bedeldin héç qélismaydu.

Möhtirem qérindaşlar, Eziz dostlar ! bir esirge yetmigen buwaqit içide mewjut bolup turus hoquqimiz, insaniy heq - hörmitimiz we kislik qedir- qimmitimiz égir derijide depsende qilingaçqa özimizning élip bérişqa tégişlik çong kiçik nurgun quruluşlirimizni wujutqa çiqiralmiduq. Addiysi weten- millet üçün bibaha hayatini, ottek çaqnap turgan éqil parasitini, qimmetlik mal-dunyasini qurban bergen qehriman oğul- qizlirimiz üçün muziylarni qurup, heykellerni qaturup, hatire munarlirini turguzup, mengü taslarni tiklep, heywetlik meqberilerni bina qilip, ularning namlirini mengülestürüp, töhpillirini muqimlasturalmiduq.
Ularning mutleq köp qismi uluq şairimiz Abdurehim Ötkür janapliri éytqandek Xitay pasistliri teripidin qirğin qilinip, çöl- bayawanlarda qebrisiz qald, tarix kitapliridin, büyuk qamuslardin orun alalmidi, bala-çaqilliri Xitay we milliy munapiqlarning daimliq zerbe béris obiekti bolup keldi. Bir qismi Xitayning téhi biz toluqi belen hés qilalmiğan çet'ellerge bilmeslikke sélip sürgün qilis taktikisining qurbaniğa aylinip, ejdatliri 10 ming yillap yaşap kelgen Tengritag etekliridin ayrilip, çöl bayawanlarda qirilip ketti, hayat qalğanliri yat ellerde sergerdan boluşqa mejbur boldi. Wetensizlik, eriksizlik we basqilarning közige qarap yaşaş, hessiyatiğa béqip iş qiliş qatarliqlarning destidin çidiğusiz azap, kötürgüsiz dert we égir jismaniy keselliklerge giriptar boldi we perzentliridin özliri tuymiğan bir sekilde mehrum qéliştin ibaret qattiq tiragidiyge yoluqmaqta. Bu del Xitaylar yérim esir ilgiri aldin pilanliğan bir qétimliq siyasiy qirğinning mehsuli idi.
Wetenning mustsqilliqi we milletning hörliki üçün aldinqi septe küreş qilğan bir türküm inqilabçillirimizning baliliridin nahayiti çong ümüt kütüp olturğan xelqimizge néme dep jawap bérimizkin tang. Biz qandaq bir xelqmizkin tang, medeniyet, ma'arip merkizimiz dep qaralgan Ürümçide 20, 30 yil qalsaqmu bu kalwa loxgös merkiziy dialikitta sözleşni öginelmeyduyu asanla Xitayçe sözlesni üginiwalimiz. Bizdin apiride bolğan bir qisim milletlerni medeniyetsiz dep kemsitimizyu ulardin birersini Qesqer deryasiğa, yaki Yorungqas deryasiğa ming yil bağlap qoysa özining şiwiside sözleydu, biz bolsaq yat ellerde ikkinçi ewlatta bir az özgirep, üçünçi ewlatta yoqiliwatimiz.

Möhtirem qérindaşlar, Eziz dostlar! bizning bésip ötmekçi bolğan yolimiz uzaq we müskül.
Bügünki künde 2 milyunga yéqin xelqimiz 40 qa yéqin dölet we rayondiki yat milletlerning
zéminida yasawatidu. Xitayning millitimizge, til-yéziqimizğa, medeniyitimizge qaratqan dehsetlik qirğinliri yetmigendek muhajirettiki perzentlirimizning hali téhimu yaman bolmaqta. Ular bu égir musapirçiliq hayatida muntizim bir halettiki millet, weten, aile, til - yéziq, örpi-adet we étiqat terbiysige ériselmey qéliwatidu. Şu seweplik ata-anisi qaysi dölet we rayonda yaşisa şu dölettiki asasiy milletke singip kétis ehwali ademni çöçitidu. Xelqimizning érsiyet qarişidin qariğanda ulardin dangliq siyasionlar, dölet erbapliri, inqilabçilar, alim-ziyali we küçlük diniy ölimalar yétisip çiqsa bolatti. Emma milliti, wetini heqqide kemtük tuygilarğa ége, milli rohi zeip herqandaq ademdin xelqimiz kütken musteqqilliq işlirimizğa paydiliq küçlük sehislerning çiqişi mümkin emes .

Möhtirem qérindaşlar, Eziz dostlar! muqeddes wetinimizni Xitay tajawuzçillirining mustem-likisidin üzil-késil qutulduruş yolida çong bedellerni töliduq. Xelqimizni hörlikke ériştürüş üçün talay xeterlerge tewekkul qilduq, emma wahti kelgende perzentlirimiznimu qutuldu-ralmay qalsaq tarix aldida, ejdatlar aldida, helqimiz aldida numusqa qalimiz. Perzentlerni öz qolimizda tutup turusning Xitay tajawuzçilliriğa bérilgen eng ünümlük zerbining biri ikenlikini ewlatlirimizning kelgüsi inqilabimiz gelbisining muhim kapaliti ikenlikini her waqit esimizdin çiqirip qoymasliqimiz lazim. Eger biz ularnimu qutulduralmisaq wetenni, milletni qandaq qutulduralaymiz?! Eger biz dunyadiki tereqqiy qilğan , pen-ma'arip işliri güllengen ellerde yaşawatqan perzentlirimizni qolimizda tutup turalisaq, wetenning musteqilliqi we milletning qudiret tépişiğa tarixtiki herqandaq bir dewirdikige qariğanda téximu küçlük tesir körsiteleydiğan, ilgirkilerge qariganda téximu jenggiwar, téximu eqilliq, téximu bilimlik, téximu tejirbilik, téximu qeyser iz basarlar qoşuniğa érişeleymiz, şundaqla muhajirettiki bügünki 2 milyon , etiki 3 milyun, 5 milyun helqimizning kelgüsi qaranggu bolustin ibaret éğir tiragidiydin qutulup, kelgüsi işlirimiz muhim kapaletke erisidu .
Möhtirem qérindaşlar, Eziz dostlar! Serqiy Türkistan musteqqilliq inqilabining téxi axirlaşqini yoq. Dölet qurulğandin kéyinmu musteqqilliq asan emelge aşidiğan nerse emes. Bu jehettin élip éytqanda xelqimiz üçün musteqilliq uzaqqa sozulğan yol. Bir künlik seperge çiqan ademde bir künlük teyarliq bolidu, ikki künlük seperge çiqqan ademde ikki künlük teyyarliq bolidu. “ KEÇ QOYGHAN HUDAYIM AÇ QOYMAYDU” dep kelgen künimiz şu boldi, undaq bolgan eken musteqilliqtin ibaret bu uzun seperge, şu seperge laiq her jehettin teyyarlanmisaq wahti kelgende qançilik bedel tüligen bolişimizdin qet'i nezer reqiplirimizge asanla utturup qoyimiz, kelgüsi ewlatlirimizğa yüz kélelmeymiz.

Aldinqi septe musteqilliqimiz üçün qan kéçip köreş qilğan tunji ewlat inqilabçillirimiz kündin-künge az qéliwatidu. Biz ular hayat çağda igileşke, toplaşqa retleşke, awaylap saqlaşqa nesir qilip xelqimizge tarqitisqa tégislik nurğun höjjet, arhip, eslime, we çong işlar haterisi, qatarliqlar keyni- keynidin yoqalmaqta. Bir qisim péşqedemlirimiz özlirining keçürmişlirini, hayat çéğidiki çong işlarni yézip qalduraliğan bolsimu Uygur inqilabida alahide töhpisi bar bolğan emma yéziqçiliq qilalmaydiğan yaki yéziqçiliq qolidin kélip turuqluq hazirğiçe qelem tewretmigen ehwallar nahayiti köp. Bu ehwallarning musteqqilliq işlirimizning gelbe qiliş qilalmasliqiğa, millitimizning mewjut bolup turuş yaki yoqulişiğa körsitidiğan tesiri intayin zor. Tarixning guwaçilliri hayat çéğida birinçi ewlat inqilabçillirimizning namini mengülestüridiğan, töhpillirige adil baha bérdiğan, kelgüsi iz basarlar üçün yaxşi bir nam-nişan qalduridiğan, kéyinki ewlatlarğa musteqqilliq yolining şan-şöhritini tonutup, weten, millet üçün köreş qilişning muqeddeslikini hés qilduridiğan, özining tarixidin, ejdatliri-din pexirlendüridiğan bir quruluş élip bériş intayin muhim.
Biz Uygurlar tarixta parlaq milliy medeniyitimizge yarişa, milletning keçürmişlirini wahtida xatirlep mangmasliq, arxip qalduruşqa sel qaraş, milletning pidakar perzentlirining töhpisige yarişa izzet hörmitini qilalmasliq, inqilabçilarğa tégişlik sahip çiqmasliq, inqilabiy qurbanlirimizning aile-tawabatliriğa tégişlik izzet- hörmet körsitelmeslik qatarliq bir qatar çuwalçaqliqimiz belen bügünki xar zebun haletke çüsüp qalduq. Tarixning biz üçün paydisiz bolğan tereplirining qayta-qayta tekrallinişining héç bir zörüriyiti yoq.

Möhtirem qérindaşlar, Eziz dostlar ! Information merkizimiz yoqarqidek rialliqni közde tutup,
Serqiy Türkistan inqilabi üçün mengülük abide turguzuş, izzet-hörmiti we milliy kimliki yene bir qétimliq égir sinaqqa duç kelgen muhajirettiki perzenzlirimizge musteqilliq yolini téximu éniq körsitip bériş, ularning milliy rohini oygitiş, weten, millet üçün xeterge tewekkul qilalaydiğan, qorqmas hem jesur pezilet yétiştürüş, keng tetqiqatçillirimizğa, neziriyeçillirimizge materyiyal menbesi turguzup bériş, xelqimiz üçün bir yaxşi wetenperwerlik oqusluqi teyyerlaş meqsidide “ Muhajirettiki Serqiy Türkistanliqlar> dégen kitapni neşir qilip, tarqitişni nöwette işleş zörür bolğan xizmetlirimizning kün tertiwige kirgüzdi. Bu kitabqa weten, millet üçün bir ömür harmay talmay köreş qilğan birinçi ewlat inqilapçillirimizning, alim-ülimalirimizning, inqilabi qurbanlirimizning, bay sodigerlirimining hayati we hayat paaliyetliri, bir parçidin renglik resimi belen kirgüzilidu.

Kitabta 1930 - yillardin kéyinki musteilliq herketlirimiz, millitimizning bésip ötken tiragidiylik keçürmişliri, bu yillardiki çong işlar xaterisi, qimmetlik höjjet we arxip matéryallar heqqidiki uçurlar, dewir bölgüç ehmiyetke ige weqeler heqqidiki bahalar, tarixi kitablirimizda nami téxiçe tilğa élinmiğan muhim şehislirimiz heqqidiki muhim bayanlar, birinçi ewlat inqilabçillirimizning qimmetlik tejirbe sawaqliri, yérm esirlik musteqiliq herkitimizning egir toqay tereqqiyat jeryani qatarliqlar heqqidiki qimmetlik materyallar orun alğusi.

Möhtirem qérindaşlar, Eziz dostlar ! kitabni tüzüs, neşirge teyyarlaş, neşir qiliş we tarqitişning bir japaliq jeryan ikenlikini, unung üçün mueyyen miqdardiki iqtisad, adem küçi we mol materyalğa ihteyajliq ikenlikimiz turğanla gep. Bu işlirimizning gelbilik wujutqa çiqişi janabingizlarning qollap quwetlişi hem maddiy we meniwiy jehetlerdin yardemde bolişingizlar belen ziç munasiwetlik.
Biz bu ehmiyetke ige bir işni wujutqa çiqirişta ziyalilirimizning eqil mebleğ sélişini, meşhur teşkilatçillirimiz we inqilabi qurbanlarning aile tawabatlirining matéryal mebleg sélişini, bay sodigerlirimizning mueyyen miqdarda iqtisad mebleğ sélişini murajet qilimiz.

SERQIY TÜRKISTAN INFORMATION MERKIZI TETQIQAT BÖLÜMI
Alaqe adrisi:
East Turkistan Information Center
Tafelfeldstrasse 33/35
90443 Nürnberg Germany
Tel: 0049-911-323 66 10-20
Fax: 0049-911 323 66 30
Mobil: 0049 179 682 98 78
http://www.uygur.org/
eMail etic@uygur.org