Xitay Hökümiti Şerqiy Türkistanda Milliy Medeniyet Saheside Dölet Terérorizimini Küçeytmekte

Xitay hökümiti Şerqiy Türkistanda Uygur xelqining ziminini, bayliqlirini igelleş we talan-taraj qiliştin sirt, 50-yillardin başlap basquçlarğa bolup Uygurlarning milliy ma’aripi, medeniyiti, diniy etiqadini omumiyüzlük yoqutuş üçün barliq hile-mikir, wehşi usullirini işqa selip, Uygur xelqini pütünley yoqitiş üçün atlandi.

Xitay hökümitining buxil medeniyet, ma’arip, diniy jehettiki yoqutuş siyasiti emeliyette Uygurlarni pütünley yoqutup, Şerqiy Türkistanni yutuwélişni meqset qilğan bolup, qara niyet Xitay hökümiti buxil Uygurlarni omumiyüzlük yoqutuş qilmişlirini kündin-kün'ge küçeytmekte. Ötken yili bahardin hazirğiçe Xitaylarning wetinimizde yürgüziwatqan dolet terrorluqlirini eslep baqsaq, Xitaylarning qara niyitini téximu éniq köreleymiz.

Yeqinda Şerqiy Türkistanning Qumul wilayitide Xitay da'iriliri Uygur xelqige öyidiki kitaplarni özi turuşluq jaydiki saqçixanilarğa tapşurup beriş toğrisida<Mes'uliyetname> imzalatqan we Xitay da'irilirige yaqmaydiğan Uygurlarning diniy, tarixi, medeniyitige a'it kitap-jornal qatarliqlarni şertsiz saqçilarğa tapşurup beriş heqqide omumiyüzlük uqturuş çiqirilğan. Uqturuşta Uygurlarning herxil yollar bilen (Ata-bowisidin miras qalğan, kitapxanilardin sétiwalğan, kutupxanilardin ariyet alğan, qolda basqan neşr buyumliri qatarliqlar) öyliride saqlap turuwatqan milliy medeniyetke a'it kitap-jornal, un'alğu léntiliri, sin'alğu léntiliri, VÇD texsisi qatarliqlarni özlikidin yéqin etraptiki saqçixaniğa apirip tapşurup berişi kerek, hemde bu matiriyallarni nedin alğanliqini Xitay saqçiliriğa éniq çüşendürüşi kérek, bu işta a'ile başliqliri mes'ul boluş, Xitay saqçiliriğa maslişişi kérek, eger kimki aktip maslaşmisa qanun boyiçe jazalinidiğanliqi eskertilgen. Igellişimizçe ötken yildin béri Xitay saqçi da'iriliri Uygurlarning öylirige tuyuqsiz bésip kirip, qattiq axturğan hemde milliy medeniyetke a'it kitap-jornallarni, VÇD texsilirini <mölçerdikidin köp> tépiwelip, musadire qilğan we igisini jazaliğan.

2002-yili 5-ayning 24 – küni Hitay hökümiti Şerqiy Türkistanning Uygurlar eng köp olturaqlaşqan Qeşqer rayonida 10 ming parçidin artuq kitabni köydürdi. 28–may yene Qeşqerde 32 ming 320 parçidin oşuq kitabni köydürdi. Ködürülgen kitablarning içide Honlarning Qisqiçe Tarihi, Uygur kilassik edebiyati, Qédimki Hüner–Kesip Risalisi, Se'idiye Xanliqi tarixi, Qur’ani kerim, hedisler, başqa tarixi kitablar, millitimiz yaqturup oquydiğan jornallar, Xitayning wehşiyane tajawuzçiliqini paş qilidiğan, helqimizni ilim–pen we ma'aripqa ündeydiğan milliy, medeneniyitimizni yükseldürüşke dewet qilidiğan muhim ilmiy we diniy eserler bar. Şu qétimqi keng kölemlik kitab köydürüş weqesi 5 – ayning 14 küni Şinjiang Universitida éçilğan ali mekteplerde Uygur tilida derst ötüşni resmi emeldin qaldurup, Xitay tilida ders ötülüşni yolğa qoyuş heqqidiki yiğinda qarar qilğan idilogiye saheside élip barğan wehşi herkitining mohim bir terkiwi qismi idi. Köydürülgen kitablarning alahidilikidin buqétimqi kitab köydürüş herikitining Şerqiy Türkistanda yolğa qoyulmaqçi bolğan Uygurçe oqutuşning orniğa Xitayçe oqutuşni dessitiş ikenligini éniq körüwalğili bolidu.

Xitay hökümiti ötkenyili 6-ayning 4-künidin 6 -künigiçe, Hoten wilayiti boyiçe Çira nahyiside atalmiş "Idologiye sahesidiki milli bölgünçilikke qarşi küreş"ni téhimu qanat yayduruş heqqide mexsus yiğin éçip, Uygur tilida neşir qilinğan bir qisim kitab we başqa neşir buyumliri üstidin çekleş buyruği élan qilğanliği, hemde, kişlerdin çeklengen şu xil neşir buyumlirini hökümetke tapşuruşni telep qilğan idi. Çira nahyiside éçilğan şu qétimqi yiğinda, Xitay hökümet dairliri nahayti éniq qilip: “Idologiye sahesidiki milliy bölgünçilikke qarşi küreşni qanat yayduruş herikiti bundin kéyinki bir mezgil içide milli medeniyet saheside nuqtiliq élip bérilidu, milletçilik we milli bölgünçilik idiyisi terğip qilinğan, Xitayning birligige, milletler ittpaqliqiğa we nöwettiki muqumluq weziyitige paydisiz bolğan kitablar we türlük neşir buyumlirining tarqilişi birdek çeklinidu, ilgiri tarqitilğanliri yiğiwélinidu, çeklengen kitab we başqa neşir buyumlirini özligidin, waqtida tapşurmay, oğurluqçe saqliğanlar qanuni jawapkarliqqa tartilidu…” dep qara niyitini aşkariliğan idi. Şu qétimqi yiğinda yene çeklengen hemde yiğwelinip bir terep qilinidiğan kitab we başqa neşir buyumlirining konkirit isimligi élan qilinğan bolup, ular töwendikilerdin ibaret :

Uygur xelqining soyümlük alimi, tarihçi merhum Turğun Almasning Honlarning qisqiçe tarihi, Uygur kilassik edebiyati we “Uygurlar”qatarliq üç kitabi, meşhur yazğuçi Abdurehim Ötkürning “Oyğanğan zimin” Romani, xelqimiz qelbidin çongqur orun alğan merhum şair Rozi Sayitning “Déhqan bolmaq tes” namliq şeiri élin'ğan ün'alğu léntisi, atağliq nahşiçi Ömerjan Alimning “Sowğa” namliq ünalğu léntisi, “Çala tekken oq” namliq ün'alğu léntisi, yene muqawisiğa meşhur Uygur ayal karhaniçi Rabiye Qadirning süriti bésilğan jornallar. Xitaylar çekligen yuqarqi kitablar we ün'alğu léntiliri bolsa ötken 20 yilda Şerqiy Türkistanda meydanğa kelgen, Uygur xelqining tarixi, mediniyiti, dini we edebiyati heqqidiki eng nadir eseler we awam helq eng yaqturup anglaydiğan ün'alğu lentiliri idi. Çira nahyiside şu qetimqi yiğin eçilip 4-5 kün ötkende Saqçilar Hotenning Çira we Kériye nahyiliride öymu-öy kirip axturup, yuqurida ismi atalğan kitab we başqa neşir buyumlirini yiğiwelişqa başliğan. Xitay hökümitining bu yoqutuş qilmişliri uzun’ğa barmayla Şerqiy Türkistanning barliq wilayetliride élip bérildi !

2002-yili Ürumçidiki neççe on kitabxanilardiki, barliq wilayetlerdiki kitabxaha, kütüpxana qatarliq jaylarda saqliniwatqan Uygurçe we bir qisim Erebçe, Parisçe kitablarni qoşup hesapliğanda ğaljirlaşqan Xitay hökümiti Şerqiy Türkistan miqyasıda bir milyon parçidin artuq qimmetlik, muhim eserni köydüriwetti.

Dimek, Uygurlar özlirining nurğun zéminliridin ayrilip qaldi, zéminliridiki bayliqliri yawlar teripidin talan-taraj qilindi, Şerqiy Türkistandiki hawaliq, yap-yéşil bostanliqlarğa éqip kélidiğan ezim derya suliri tajawuzçi Xitaylarning igelliwalğan yerlirige qarap aqidiğan qilindi, Xitaylar béyidi, Uygurlar namratlaşti, ata-bowilirimizdin qalğan medeniy miraslirimiz Xitaylarning qara, paskina qolida köydürülmekte, miraslarğa warisliq qilişqa intilgen xelqimiz Xitay zindanliriğa taşlanmaqta, dunyada üç çong dinning biri bolğan mubarek İslam dinining qanuni bolğan Qur’an kerim we hedis şeripler eşu Xitaylar qolida köydürülmekte, Islam medeniyitige intilip, ilim tehsil qilişni könglige pükken qérindaşlirimiz, normal namaz oquğan qerindaşlirimiz tutqun qilinip faşistik wastiler bilen jazalanmaqta we öltürülmekte.

Dunyadiki barliq Uygurlar, Birleşken döletler teşkilati, Unesco, kişilik hoquq teşkilati we insaniyetning medeniyiti, ténçliği, bext-sa'aditi üçün xizmet qiliwatqan barliq dölet we xelqlerning tajawuzçi kommunist Xitay hökümitining insan qelipidin çiqqan faşistik qirğinçiliqini toxtutuşqa mejbur qilişini jiddi telep qilimiz !

Şerqiy Türkistan Informatsion Merkizi
2003-01-25