1949- yili 11- ayning 13- küni yengi Kommunist Hitay hökimiti qurulup bir aydin keyin ishghaliyetçi qizil hitay eskerlirining tömür tapini muqeddes wetinimiz Sherqiy Türkistan topraqlirini besishqa bashlap, 1950- yilining aldinqi yerimigha kelgende pütün ölke ishghal qilindi. Shuningdin buyanqi azkem yerim esri mabeynide insaniyet medeniyetining Boshukliridin biri bolghan, astigha jahan tarihining ajayip sirlirini, pütmes - tügümes bayliqlarni besip yatqan bu zemin, shu zeminde esirler boyi yashap parlaq tarihlarni yaritip dunya tarihida qedimi medeniyetlik helqler qataridin orun alghan bu helq, insaniyet tarihida hiçqaçan körülüp baqmighan hetta qiyas qilish qiyin bolghan zulumlargha qirghinçiliqqa, asimilatsiyege, horluqqa mehkum boldi. Dewir çaqi 21- esirge ulushup keliwatqan, pen - mediniyet yüksek derijide tereqqi qilghan bügünki künlerdimu buyerdiki zulum boshash uyaqta tursun, eksiçe barghansiri kuçeymekte. Mektep yüzi körelmey közi oçuq qarghu bolup qeliwatqan balilar, ming bir japada Ali mektepni püttürüp hizmet pursitige erishelmey rohi jehhettin çüshkinliship ketiwatqan yashlar, tohtalghusiz elip beriliwatqan Atom sinaqliri tüpeylidin köriliwatqan saqaymas kesseller, ölük tughulghan balilar, tughut çeklesh bahanasi bilen qusaqtiki 7,8 ayliq bolghan balilargha yürgiziliwatan qatilliqlar, shuningdek bu yerdiki zulumlarni sanap tügetkili bolmaydu. Hur Dunya helqlirining tirishçanlighi bilen qolgha kelgen we insan atliq herbir jinisning behiriman bolush heqqi bar dep qaralghan insan helqliridin bu yerde söz eçish mumkin emes. özining normal Dinniy etiqatigha ige bolalmaywatkan, teshwiqat erkinligi yoq qilinghan, bu dunyada tartiwatqan derdi, zulumlirini kishilerge anglitishqa muyesser bolalmaywatqan biçare helqte nime heq-hoquq bolsun deysiz. Yeqinqi yillardin beri biraz oqup bir nersini periq etkidek bolghan, öz çüshençilirini otturgha qoyush arzusida bolghanlar yenimu keng kölemde tutqun qilinip qara zindanlargha tashlanmaqta. Pütün zimin bu wehshiyane qilmishlardin tolghanmaqta zarlanmaqta edi. 1997- yili 2- ayning 5- küni erkinlik küreshlirining Böshükliridin biri bolghan güzel Ili wadisigha Qoyash özining nurlirini sehiliq bilen çeçip, zimistan qish soghaqlirini tezrek qoghliwetmekçi bolghandek külüp baqqanti, Del - derehler shildirliship birnimilerni picirlawatqandek, pütün zemin tewrep ademge shu çidughusiz azaplar üstidin shikayet qilishqa teyyarliniwatqandek tuyghu beretti. Ghuljining çong - kiçik koçuliridin minglighan - onminglighan yash sebi oqughuçilar çiqip keldi we retlik yurup hökümet binasi aldigha keldi, hemde normal Dinni paaliyetler elip barghanlighi ücün zindanlargha tashlanghan sawaqdashlirining qoyup berilishini telep qilip Shuar tovlidi we hökümet ademliri bilen körüshüshni telep qilip olturdi. Emma ularning aldigha hiçkim çiqmidi, eksiçe herqetimdikige ohshashla oqughuçilar etirapida toluq qurallanghan muntizim herbi qoshun bilen ot öçürüsh etiritining mashiniliri peyda boldi we komonist hitay qoshunliri gep - sözsizla oqughuçilarni tutqun qilishqa, ulargha su çeçishqa bashlidi. Febral aylirida shimal Olkilerde birshige su cacsa qandaq ehwal bolidighanlighini sözlep olturushning hajiti bolmisa kerek. Heqqani yashashni telep qilghanlighi ucun ucurighan Insan qelipidin ciqqan bu qilmishlar putun Oqughuci we Helqning ghezipige ucuridi, ular sucacqanlargha qarap mengishqa bashlighanda eng yeqimsiz awazlar yeni Oq Awazliri anglandi, Hitay Eskerliri Oq ciqirishqa bashlighan edi. Shu esnada necce onlighan Oqughuci shu muqqeddes Ziminni cing qucaghlap qaldi. öz nesilidin bolghan Oqughucilarni Tankilargha basturghan bu Jallatlarning bashqa bir milletke qandaq muamile qilidighanlighini herkim bilidu elwette. Qollirida Tomurning sunighi bolmighan Oqughucilar qecishqa bashlidi, emma ularning qecish heqqimu yoq edi. Komunist Eskerler ularni qoghlap tutup, Tok Kaltekliri bilen urup mangalmas qilip qoyghandin keyin, baghlap Karamashinilardiki Olukler arisigha tashlashqa bashlidi. Millitimning beshigha keliwatqan bu wehishiyane qilmishlarni korup qattiq ghezeplendim we bu Ishning peyige cushup uqqunimgha qeder Dunyagha anglitishqa Bel beghlidim, emma jahelet basqan bu Ziminda bu turdiki Hewerlerni toplumaq heqiqeten qiyin edi. cünki Hewerler qattiq konturol qilinip bu Ishlar toghurisida sözleshkenler bayqalghan haman qarangghu Zindanlargha tashlinatti, hetta histashliq qilidu digen guman bilen barliq Uyghur Saqci - Eskerlerning Quralliri yighiwelinip bashqa ushshaq - tushshek hizmetlerge qoyulghan. Dawamliq tutqun qilinip Zindanlargha tashlanmaqta we Insan hujudi qobul qilalmaydighan wehshi wastilar bilen qiyin-qistaqqa elinmaqta. Bu wehshi Zulumlarni korgen milli Saqcilar cidiyalmay aghirip ketkenlirimu bar edi. Turmiler toshup ketkenliktin oghurluq, bulangciliq jinayiti bilen qamalghan Hitay Jinayetciliri qoyup berilishke, Uyghurlar herqaysi nahiye Turmilirighice, muz Iskilatlirighice qamilishqa bashlidi. Qiyin-qistaqlarda, soghuqta öz Jinayitining nimiligini bilmey olup ketken Oqughucilar Qanun boyce jazalandi degen ataqta Ata -Anilirigha tashlap berildi, etilghanlarning Ata - Aniliridin Oq Puli elindi. Uyghur Saqcilargha Oqughucilarni qiynash, etish mejburlandi. Buni ijra qilishtin bash tartqanlar bolguncilerge histashliq qildi degen betnam bilen jazalandi. Hetta Ghulja Shehirining Uyghur Bashlighi bu Ishni tic yol bilen hel qilish teklipini otturgha qoyghanlighi ucun dem alidu digen bahana bilen uyide tohtutulup qoyildi. Tutulghan Qiz-Oghul Oqugghucilar qishliq kiyimliri salduruwitilip ayirilmastin bir kamirgha solandi. Salduruwilinghan kiyim - keceklerning yengiliri, ularning yanliridiki pullar Eskerler teripidin eliwilindi. Ihtisadi jehettiki qismen qoyup berishtin tijaret arqiliq bir az pul tepip Mashina alghan Uyghur Tijaretcilerning Mashiniliri Hokumet Ishigha ishlitilidu digen namda yighiwilinghan. Kishilerning koculargha ciqip soda - setiq qilishi ceklendi, oyler qattiq ahturulup gumanliq dep qaralghanliki Kishi qolgha elindi, on kunce hic kim siritqa ciqalmidi. Shehidlirimizning Namizi qizil Eskerlerning Aptomatliri bizge qaralghan weziyette qilindi. Janaze murasimlirida hem Jamaet toplunup ciqalmidi. Hitaaylar bolsa halighance herket qilip ucurghanla Uyghurni urup dumballidi. Butun idare organlarning mohim qisimlirida Hitaylar bolghacqa, Uyghurlarning ishlirini tehimu orunlap bermeydighan boldi. Qisqisi Hitaylar Uyghurlarni tehimu halighance depsendi qilidighan bolup ketti. Heqqani terepler bilen bashlinip wehshiyane muamilige ucurighan bu herket, qisqa waqit icide butun Sherqi Turkistangha yeyildi. Hitaylar bolsa halighinice tutqun qilishqa, Adem olturushke bashlidi. Shutapta sansizlighan biguna Oqughucilar we addi Helq qarangghu Zindanlarda azap cekmekte. Mana bular, Insan hoquqlirini, ittipaqliq - baraberlikni eghizidin coshurmeydighan kommunist Hitayning heqiqi mahiyiti.