Bügün, pütün Sherqiy Türkistanliqlar üçün intayin qayguluq we untulghusiz bir kün, çünki bundin 3 yil burunqi bügünki künde, qanhor fashist Hitay hökümiti Gulja shehiride qolida tömürning suniqimu bolmighan 400 din artuq Uygurni éçinishliq halda rehimsizlerçe qirip tashlighan idi, bu qétimqi qirghinçiliqta hayatidin ayrilghanlar içide anilar, hetta narside balilarmu bar idi. eyni çaghda weqeni öz közi bilen görgenler, helqaraliq teshkilatlar we tashqi dunyadiki nopozluq ahbarat organlirining hewirige asaslanghanda, shu küni shehit bolghan 400 Uygurning 146 nepiri Hitay fashistlirining nöldin töwen 30 giradosluq qehritan soghuqta üsti – béshigha késlataliq su çéçishi tüpeylidin üshüp ölgen, 90 nepirini urup öltürgen, 160 – nepiri bolsa Hitay eskerliri teripidin miltiq bilen étip öltürülgen, neq meydanda minggha yéqin Uygur qolgha élinish bilen birge, köp sandiki Uygurlar tayaq destidin qattiq yarilanghan, tehimu éçinishliq yéri shuki, weqedin keyin Hitay hökümiti Ili wilayiti tewesidiki pütün dohturhanilargha buyruq çüshürüp, namayish jeryanida yarilanghan Uygurhglarni dawalashni qéti meni qilghan, bu seweptin héli köpligen Uygurlar dawalinalmay éçinishliq halda ölüp ketken yaki meyip qalghan! Bu Uygurlarning hemmisi qandaqtur Hitayning yalghan teshwiqatlirida bayan qilinghinidek "Oghri, Bulangçi, Qatil, Terorist" emes, belki kommunist Hitay hakimiyitining çékidin ashqan zorawanliq siyasitige téniçliq shekilde ötküzülgen bir qétimliq namayishqa qatniship özlirining naraziliqini bildürgen bigunah insanlar idi!

Kommunist Hitay hakimiyitining Guljida élip barghan bu wehshi qirghinçiliqi eyni çaghda weten içi we sirtidiki pütün Uygur helqining kommunist Hitay hakimiyitige bolghan qattiq ghezep – nepritini qozghapla qalmay, belki dunya jamaetçilikiningmu alahide diqqet – étiwarini qozghighan idi. Weten sirtini élip eytsaq, Gulja qirghinçiliqidin keyin, Qazaqistan, Qirghizistan, Özbekistan, Türkmenistan, Rosiye, Pakistan, Türkiye, Saudi Erebistan, Erep Birleshme Helpiligi, Misir, Süriye, Awustiraliye, Amerika, Germaniye, Shiwitsariye, Shiwitsiye, Gollandiye, Belgiye, Wingiriye... qatarliq ellerde yashawatqan 1 milyongha yéqin Sherqiy Türkistanliq we bu döletlerdiki 30 gha yéqin Sherqiy Türkistan teshkilati bir yaqidin bash çiqirip, her hil shekil we usullar arqiliq kommunist Hitay hakimiyitining Guljidiki wehshi qirghinçiliqigha qattiq naraziliq bildürdi, su yili 2 ay içidila Germaniye, Türkiye, Qazaqtistan, Awustiraliye, Amerika, Shiwitsiye, Gollandiye... qatarliq döletlerdiki Uygurlar bu weqe munasiwiti bilen Hitaygha qarshi jemi 15 qétim namayish ötküzdi we shundin buyan her yili mushu künde bu hil naraziliq paaliyetlirini izçil halda dawamlashturup kelmekte. Shuning bilen birge bu weqe eyni çaghda pütün dunya metbuatlirida keng kölemde hewer qilinip, dunya jamaetçilikining Sherqiy Türkistangha bolghan diqqet – étibarini qozghighan idi. Bezi statistikiliq melumatlargha asaslanghanda 1997 – yili içidila dunya metbuatlirida Gulja qirghinçiliqi heqqide 500 parçidin artuq hewer maqale élan qilinghan we bu weqe birdinla dunya hewirige aylanghan, dunyadiki bezi meshhur ahbarat agentliqliri derhal Beijing we Sherqiy Türkistangha pewquladde muhbirlirini ewétip, Gulja weqesining her bir tereqiyatini yéqindin küzitip, bu heqte arqa – arqidin hewerlerni tarqatti, kündilik tiraji bir milyondin ashidighan "Washengeton Post Geziti", "Niyoruk Hewerliri Geziti", "Jenobi Germani Geziti", "Erep Hewerliri Geziti", "Musulman Dunyasi"... qatarliq dunyaning eng meshhur gezitlirimu öz hewerliride Gulja weqesige, "Insaniyet tarihidiki eng zor pajielerning biri" dep baha berdi. Shu yili 3 – ayning 18 – küni "Dunya Insan Heqliri Komitéti" bilen "Helqara Keçürüm Teshkilati" bu weqe munasiwiti bilen mehsus bayanat élan qilip, kommunist Hitay hökümitining bu hil qirghinçiliq siyasitini qattiq eyiplidi we Hitay hökümitidin Gulja weqeside naheq qolgha élinghan Uygurlarni derhal qoyup bérishni telep qildi, shuning bilen birge dunyadiki köpligen insan heqliri teshkilatliri we milliy parlamentlarmu arqa – arqidin bayanat élan qilip Hitay hakimiyitining qirghinçiliq siyasitini qattiq eyipligen idi. Epsuski, mustebit Hitay hakimiyiti çetellerde yashawatqan Uygurlarning we dunya jamaetçilikining naraziliqlirigha qulaq sélish uyaqta tursun, eksiçe bu qanliq basturush, tutqun qilish we öltürüsh herikitini 3 yildin buyan izçil halda dawamlashturup keldi we Ili rayonida her ay digüdek 10 lap Uygur yash Hitay sotliri teripidin ölüm jazasigha höküm qilinip kelmekte. Biz igelligen ishençilik melumatlargha asaslanganda, peqet 99 – yili 7 – aydin yil ahirigha qeder Ili wilayiti boyiçe jemi 47 qétim oçuq sot we yépiq sot ötküzülüp, Hitay sot mehkimiliri 873 neper Uygurgha "Milliy bolgünçi, qanunsiz dini unsur" dégendek töhmetler bilen höküm élan qilghan, bularning içide 142 neper Uygurgha ölüm jazasi bérilip étip öltürülgen.

Gulja qirghinçiliqidin keyin, Hitay hökümiti bu weqeni bahane qilip, Uygurlargha qaratqan siyasi bésimini yenimu ashurdi we Hitay helq azatliq armiyisining 5660 – dewiziyesini Ili rayonigha yötkep kélip, Gulja sheher etrapigha orunlashturdi, shuning bilen birge Hitay hökümiti "Siyasi apetke uçrighan rayongha yardem bérish" dégen niqap astida, Hitayning Jangsu qatarliq ölkilliridin neçe 10 ming Hitay köçminini Ili rayonigha türkümlep yötkep kélip yerleshtürmekte, bu heqtiki hewerler hetta Hitay hökümiti teripidin neshir qiliniwatqan "Ili Geziti"dimu élan qilindi. Yéqinda Ili rayonidin kelgen ishençilik hewerlerge asaslanghanda, Hitay hökümiti hazir ili rayonidiki Künes deryasining yuquri eqimini boghup, Çapçal nahiye tewesidiki Jaghista, Qoghunçi, Qaynuq, Çong Bughra, Kiçik Bughra qatarliq yéza – qishlarqlar tewesidiki 10 milyon mo yerge su bashlap boz yer éçish arqiliq yéqin kelgüsigiçe bu rayongha içkridin 2 milyon Hitay köçminini mejburi köçürüp açiqip orunlashturushni pilanlighan we hazirdin bashlap jiddi heriketke ötken. Démek, Hitay hökümitining Ili rayonigha Hitay köcghmini yerleshtürüsh pilanini ishqa ashurush üçün qirghinçiliq élip barghanliqi peydin – pey ashkare otturigha çiqmaqta. Hitay hökümiti yene Ili rayonidiki Uygurlarni dini étiqattin mejburi ayrish üçün, ötken yili bir yil içidila Ili wilayitide mewjut 150 Uygur mesjidining 148 ni mejburi taqiwetken.

Kommunist Hitay hökümitining yuqarqidek qirghinçiliq herikiti peqet Ili rayoni bilenla çeklinip qalghini yoq, nöwette bu hil qirghinçiliq Sherqiy Türkistanning hemme rayonlirida dawam qilmaqta. Meshilen, 99 – yili 8 – ayning 9 – küni Hoten wilayitining Lop nahiyiside 10 mingdin artuq Uygur teniçliq shekli bilen naraziliq namayishi ötküzüp, Hitay hökümitidin "Milliy Bölgünçi" dégen töhmet bilen naheq étip öltürülgen Murtaza isimlik bir Uygur yashning jesidini qayturup bérishni telep qilghan idi, shundin buyan Hitay hökümiti buni bahane qilip Hoten rayonidimu Uygurlargha qarita keng kölemde qanliq basturush herikiti élip bardi we bu heriket hazirgha qeder dawam qilmaqta. Hitayning içki höjjetliride melum bolushiçe, 99 – yili 9 – aydin yil ahirigha qeder Hoten rayonida 917 neper Uygur Hitay hökümiti teripidin "Milliy bolgünçi, qanunsiz dini unsur" dégendek töhmetler bilen qogha élinghan bolup, bularning 71 nepiri öltürülgen, undin bashqa yene shu yili 11 – ayning 2 – küni Hitay jandarmiliri türmidin qaçqan bir Uygur siyasi tutqunni ahturush bahsnisida Hoten wilayitining Keriye nahiyisige qarashliq Qaraqir yezisidiki Uygur dehqan Alim Qurbanning öyige basturup kirip, bu dehqanning ayali 35 yashliq Arzigülni, 14 yashliq oghli Abdulétipni we 8 yashliq qizi Güljamalni wehshilerçe urup öltürüwetken. Hitays hökümiti khetta bularning jesidinimu ailisige qayturup bermigen, bu yil 1 – ayning bashlirida Hitay hökümiti yene Hotenning Qaraqash nahiyiside qumluqta kolliktip namaz oquwatqan 14 neper Uygur yashni "Terorist" dep guman qilip, tik uçar ayrupilandin ularni oqqa tutup pütünley qirip tashlighan. Hitay hökümiti Hoten rayonidiki weqelerni bahaene qilip, huddi Ili rayonida qollanghan usuli boyiçe 99 – yili 8 – ayning ahirlirida bu rayonghimu bir dewiziye esker yötkep kirdi, bu heqtiki hewerlermu Hitay hökümiti neshir qiliwatqan "Hoten Geziti" de ashhare élan qilindi.

Yuqarqilardin bashqa yene Hitay sot mehkimiliri bu yil 1 – ayning 18 – küni Ürümçi shhiride oçuq sot yighini çaqirip, 13 neper Uygur üstidin höküm élan qilghan we bularning içidiki Shewket Memet qatarliq 5 neper Uygur yashni "Milliy Bölgünçi" dégen töhmet bilen ölüm jazasigha höküm qilip étip öltürgen. Hitay hökümiti bu hil qirghinçiliq heriketlirini Sherqiy Türkistanning pütün rayonlirida omumiy yüzlük élip barmaqta.

Hitay hökümitining Sherqiy Türkistanda qesten yürgüziwatqan bu hil qirghinçiliq herikiti, Sherqiy Türkistanda milliy zidiyet we toqunushlarning küçüyüp kétishige sewepçi bolmaqta, nöwette Sherqiy Türkistanning hemmila rayonlirida kommunist Hitaygha qarshi milliy heriketler shiddet bilen köpeymekte, hetta qoralliq toqunushlarmu ewij almaqta. Bolupmu yéqinqi mezgillerdin buyan Hitay hökümititeripidin naheq halda tutush buyruqi çüshürülgen köpligen yashlar amalsiz halda yoshurunup yürüp, teshkillinip we qorallinip, Hitay saqçi we eskerliri bilen küresh qilishqa mejbur bolmaqta. Hitayning çekidin ashqan zulmi we bésimi hetta bir qisim Uygurlarning aptobus we binalarni partilitish qatarliq radikal tedbirler bilen zerbe bérishini keltürüp çiqarmaqta. Bolupmu bu hil qoralliq qarshiliq körsütüsh heriketliri nöwette Hoten, Qeshqer, Aqsu, Ili qatarliq Uygurlar bir qeder merkezliship olturaqlashqan rayonlarda gewdilik bolmaqta.

Gerçe nöwette Sherqiy Türkistanda yüz bériwatqan qirghinçiliq hadisliri Kosowa, Çeçenistan, Keshmir qatarliq rayonlarda yüz bergen hadisilerdin ançe periqlenmisimu, emma emma Hitay hakimiyitining bu rayondiki hewerlerni qattiq qamal qilishi tüpeylidin, nöwette Sherqiy Türkistanda dawam qiliwatqan pajieler dunya jamaetçilikige ançe bilinmey kelmekte yaki bilingen teqdirdimu helqara teshkilatlar we dunya jamaetçiliki Hitay hakimiyitige yeterlik derijide inkas qayturalmaywatidu, eger dunya jamaetçilikining bu hil pasip pozitsiyesi dawam qiliwergen teqdirde, bu hal Hitay hakimiyitining Sherqiy Türkistanda Uygurlargha qaratqan qirghinçiliq herikitini yenimu küçeytishige sewepçi bolup qilishi mumkin! Shunga biz, Birleshken Döwletler Teshkilati Insan Heqliri Komitéti, Helqara Keçürüm Teshkilati, Dunya Heter astidiki Milletlerni Qoghdash Teshkilati we "Unpo" qatarliq asasliq helqaraliq teshkilatlarning Sherqiy Türkistanning siyasi weziyitige yéqindin diqqet qilip, Hitay hakimiyitining bu rayondiki qirghinçiliq herikitige tehimu ünümlük halda küçlük inkas qayturushini, Sherqiy Türkistangha mehsus tekshürüsh ömeklirini iwétip, Sherqiy Türkistanda Uygurlarning insan heqlirining depsende qilinish ehwallirini neq meydanda tekshürüp çiqishini we helqara siyasi sehnilerde kommunist Hitay hökümitige bésim ishlitip, Hitay dairlirining Sherqiy Türkistandiki qirghinçiliq we tutqun qilish heriketlirini herhal tohtutishigha heydekçilik qilishni telep qilimiz! Shuning bilen birge, dunya metbuatlirini Sherqiy Türkistandiki weqelerni nezirdin saqit qiliwetmeslikke çaqirimiz!

(Germaniye München)