"Hitay Sodigerliri Geziti"ning Hewirige asaslanghda, 99 – yilning aldinqi yerim yilida Hitayda dölet igilikidiki karhanilarda ishlewatqan 7 milyon 420 ming kishi hizmettin tohtutulghan.

1 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, Hitayda 99 – yili 7 – ayning 20 – künidin buyan jemi 35 ming neper "Falüngung" muridi qolgha élinghan bolup, Hitay hökümitining "Falüngong"ni basturush dairisi, 89 – yildiki "4 - iyon" weqesini basturush dairisidinmu eship ketken.

2 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, yéqinda Hitay hökümiti özining meshhur bashqurilidighan bomba mutehesisi Huakangni, "Döletning Mehpiyetlikini Ashkarilighan" dégen jinayet bilen 15 yilliq qamaq jazasigha höküm qilip türmige tashlighan.

Hitay alimi Huakang ilgiri uzun muddet Hitayning ilghar raketa we bashqurilidighan bomba tehnikisi mehpi pilanigha qatnashqan bolup, hetta u 1970 – yilidiki hitayning "Sheriq Qizardi" namliq tunji hemrayini lahiylesh we qoyup bérish ishlirighimu biwaste qatnashqan. 89 – yilidiki "4 - iyon" weqesidin kéyin, Moskiwada yighingha qatnishiwatqan Huakang kommunist Hitayning Beijingdiki oqughuçilar herikitini qanliq basturghanliqigha naraziliq bildürüp Amerikigha qeçip ketken, eyni çaghda u Hitayning muawin awiatsiye ministirliqigha teyinlinish aldida turatti. U Amerikigha qeçip barghandin kéyin, Stenfit uniwersitining "Dolet biheterliki we herbi eslihelerni kontirol qilish tetqiqat merkizi"ning tetqiqatçisi bolup ishligen idi. emma u 1997 – yili 12 – ayda kommunist Hitayning aldap qaymuqturushi bilen Hitaygha qaytip ketken, emma Hitaygha qaytip kélishi bilenla dölet biheterlik tarmaqliri teripidin kerhal qolgha élinghan. Bir yildin köprek waqittin buyan amerika hökümiti Hitaydin Huakangni yoqup bérishni telep qilghan bolsimu, emma Hitay hökümiti uni "Qosh Jasus" dep eyiplep qoyup bergili unimighan.

3 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanganda, Hitay jamaet hewipsizlik ministirliki yéngi belgilime çiqirip, 200 kishidin ashqan ammiwi yighilishlargha qattiq çeklime qoyghan. Mezkur belgilimide, baghça, sayahet nuqtiliri qatarliq ammiwi sorunlardiki ammiwi yighilishlarda adem sani 200 din ashsa, shu jaydiki nahiyidin yuquri derijilik jamaet hewitpsizlik tarmaqlirining testiqini élish, nahiyidin yuquri derijilik idarilarning, radiyo – telwiziye istansiliri, elçihanilar, herbi orunlar we bashqa muhim tarmaqlarning etrapida yighilish ötküzüshke yol qoymasliq kérekligi bayan qilinghan.

Yuqarqi belgilime peqetla Hitayning içkiri ölkilirige qaritilghan bolup, nöwette Sherqiy Türkistanda 200 kishining emes, peqet 3 – 4 Uygurning birige toplinishimu "Çong Jinayet" hésaplanmaqta.

4 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghan, Hitayning dölet reisi Jang Zeminning çong oghli yéqinda Hitay penler akadimiyesining muawin bashliqliqigha östürülgen. Jang Zeminning çong oghli 1985 – yili Fuden uniwerstitini püttürgendin kéyin, Amerikigha bérip oqup dokturluq unwani élip qaytip kelgendin kéyin, Hitay penler akadimiyesi Shanghey ponkitining mesulliqigha teyinlengen. Uning dadisi Jang Zemin Shanghey shehirining bashliqliqidin merkezge ösüp kelgendin kéyin, oghlining mensiwimu teng ösüp, dadisi bilen birge Beijinggha kélip orunlashqan.

5 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, yéqinda Shanggang hökümitige tewe sot mehkimisi qarar çiqirip, Hitayning içki ölkiliride tughulghan kiçik balilarning Shangganggha kélip olturaqlishishini çekligen, Hitay hökümiti bolsa buninggha etiraz bildürgen. Bu arida Engiliye hökümitining memuri ishlirigha arilishiwalmasliqqa çaqirghan.

6 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, yéqinda "Taiwan Helq Rayini Sinash Merkizi"ning Taiwande helq rayini sinash herikiti élip barghanda, Taiwan puhralirining 80% ti Hitay çong quruqliqi bilen munasiwet mesiliside hazirqi haletni saqlap qélish kéreklikini otturigha qoyghan, démek bu, Taiwan helqining mutleq köp qismining Hitay bilen birlishishke qarshi ikenlikini körsetmekte.

7 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, nöwette özini öltürüwalidighanlarning nisbiti jehette Hitay dunya boyiçe aldinqi qatarda turidiken we dunyaning otturiçe sewiyisidin eship ketidiken. Statistikiliq melumatlargha asaslanghanda, dunya boyiçe her yili özini öltüriwalghuçilarning omumi sanining 24% ni Hitaylar teshkil qilidiken.

8 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, Hitayning muawin tashqi ishlar ministiri yéqinda bayanat élan qilip, Amerika piriezdenti Kélintonning "Taiwanning dunya sehiye teshkilatigha kirishini qollash teklip layihesi"ge imza atqanliqigha qattiq naraziliq bildürgen we "Amerika Bizning Içki Ishlirimizgha Arilishiwaldi" dep qahshighan.

9 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, yéqinda Amerika fediral tekshürüsh idarisi Amerikida yashawatqan Hitay alim Li Wenheni "Amerikining yadro qoralliri mehpiyetlikini Hitay hökümitige ashkarilighan" dégen sewep bilen resmi qolgha alghan. Amerika sotlirining bu Hitay heqqidiki eyipnamisida, uning yadro qoralliri mehpiyetlikini oghrilash jeryanida qanungha hilap bolghan jemi 59 hil jinayet ötküzgenliki bayan qilinghan bolup, bu jasosning muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilindighanliqi mölçerlenmekte. Hewerlerge qarighanda Li Wenhemu sotta özini aqlap, "Men heçbir jinayet ötküzmidim, manga qara çaplandi" dep turiwalghan.

Köpçilikke melum bolsa kérek, Amerikiliq Hitay Li Wenhening Amerikining eng mehpi yadro qoralliri téhnikisini oghrilap Hitay hökümitige satqanliqi we kommunist Hitayning mehpi qolgha çüshürgen bu tehnikilardin paydilinip musape jehette Amerikinimu uralaydighan derijide ilghar bashqurilidighan bombilarni yasap çiqqanliqi heqqidiki dilo ötken yili Amerika bilen Hitay otturisidiki munasiwetlerning jiddilishishigha sewepçi bolghan idi.

10 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, yéqinda Hitayning Çengdu shehiride dölet igilikidiki bir aptomobil zawutining 1 ming 500 din artuq Hitay ishçi ikki kün uda koçigha çiqip hökümetke qarshi naraziliq namayishi ötküzgen, hökümet dairliri 500 din artuq saqçi we jandarmini ishqa sélip namayishçilarni urup – soqup tarqitiwetken.

11 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, Amerika pirezdenti Klinton yéqinda "Dunya Insan Heqliri Omumi Bayannamisi"ning élan qilinghanliqining 51 – yilliqini hatirilesh yighinida qilghan sözide, kommunist Hitay hökümitining "Falüngong" teriqitini bashturuwatqanliqini qattiq eyipligen we Hitayning bu qilmishining dunya insan heqliri omumi bayannamisining rohigha hilap ikenlikini bayan qilghan.

12 ) "Hitay Sodigerliri Geyiti"ning hewirige asaslanghanda, Amerika ministirlar kabentining qanun meslihetçisi Andulus ependi yéqinda Hitaygha bérip, Hitayning höküm et emaldarliri bilen Yugoslawiyediki Hitay elçihanisining ziyini üçün tölem tölep bérish mesilisini muzakire qilghan, 5 künlük muzakire arqiliq ikki terep öz ara tölem tölesh mesiliside kélishim hasil qilghan. Kélishimge asasen, Amerika Hitayning Yugoslawiyediki elçihanisining ziyini üçün 28 milyon Amerika dolliri töleyddighan, Hitay hökümiti bolsa Amerikining Beijingdiki elçihanisining ziyini üçün 2 milyon 870 ming Amerika dolliri töleydighan bolghan. Kélishim tüzülgendin kéyin, Hitayning tashqi ishlar ministirliki bayanatçisi Ju Bangzaw bayanat élan qilip, "Amerika tölem töligendin sirt yene mesilining tegi – tektini eniqlap, jawapkarlarni jazalishi kérek" dep ushuqluq qilghan.

Köpçilikke melum bolsa kérek, ötken yilqi Nato – Yugoslawiye urushi mezgilide Amerika ayrupilanlirining bir qançe bombisi Hitayning Yugoslawiyediki bash elçihanisigha çüshüp, köpligen Hitaylar ölgen idi, weqedin kéyin Hitay hökümiti Beijingdiki Hitay oqughuçilirini qutrutup, Amerikining Beijingdiki elçihanisigha hujum qilghuzghan idi, shundin buyan her ikkila terep bir – biridin tölem tölep bérishni telep qilip kelgen idi.

13 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, yéqinda "Taiwan demokratiyeni ilgiri sürüsh partiyisi"ning pirezdentlik namzati Çen ependi, Taiwanning asasi qanunigha Taiwanni igilik hoqoqigha ige musteqil dölet dep kirgüzüsh we Taiwan helqining omumi awazigha qoyush arqiliq, Li Denghuy ependining "Ikki dölet neziriyisi"nimu Taiwanning asasiy qanunning resmi maddiliri qatarigha kirgüzüsh tekliwini otturigha qoyghan. Çen ependining bu teklibi kommunist Hitay hökümitining erwahini qiriq gez uçurghan.

14 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, ötken yili Hitayning tashqi sodisida import miqdari ekisport miqdaridin éship ketken. 99 – yili 1 – aydin 11 – aygha qeder Hitayning imoport – ekisport soda miqdari jemi 364 milyart dollar bolup, aldinqi yildikidin 32.4% ke yetken. Buning içide import miqdari aldinqi yildikidin 36.8% eship ketken.

15 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghda, yéqinda Yawropa birliki wekiller ömiki Hitayni ziyaret qilip, Hitayning dölet reisi Jang Zemin, bash ministiri Ju Rungji qatarliq yuquri derijilik emeldarliri bilen söhbet ötküzgen, söhgbet jeryanida Yawropa birliki wekilliri Yawropadiki 15 döletke wakaliten Hitay hökümitidin ölüm jazasini emeldin qaldurushni tlep qilish bilen birge, Tibette insani heq – hoqoqlarning éghir halda ayaq – asti qiliniwatqanliqi we Hitayda "Falüngong" teriqitining basturiliwatqanliq munasiwiti bilen Hitay hökümitini qattiq eyipligen. Epsuski Yawropa birliki wekilliri bu qetimqi Hitay ziyariti jeryanida, Sherqiy Türkistanda insan heqlirining depsendi qiliniwatqaqnliqi mesilisini qilçe tilgha almighan.

16 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, Hitay hökümiti yéqinda, Hitayning muawin tashqi ishlar ministiri Wang Yingfenni birleshken döletler teshkilatida daimi turushluq bash elçisi qilip teyinligenlikini élan qilghan, hewerlerge qarighanda yéngi elçi Wang Yinfen bu yil 2 – aynda Noyorukqa kélip resmi içqa çüshidiken.

17 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, Hitay hökümiti teripidin çiqiriliwatqan "Helq Geyiti" yéqinda dölet reisi Jang Zeminning resimidin neçe ming nusha basturup, bu gezithanigha tewe magezinlarda setishqa çaqarghan bolsimi, emma Jang Heminning resimigha Hitay puhraliri ançe qiziqmighan. Ötken yili 11 – aydin buyan her qaysi magezinlar Jang Zeminning resmini helqqe zolap yürüp aran 80 parçe satalighan.

18 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanganda, yéqinda Hitaydiki Shayamin shehirining 1 – muawin sheher bashliqi Shaw Keming zor etkesçilik dilosigha çetilip qélip qolgha élinghan. Undin bashqa yene Fujiyen ölkisining muawin ölke bashliqining sabiq katiwimu parihorluq jinayiti bilen qolgha élinghan. Bu ehwalar, Hitayning yuquri derijilik rehberlik qatlimining çiriklikke qarap yüzlengenlikining roshen alamitidur!

19 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, Hitay hökümitining 1997 – yili Rosiyege zakas qilghan çong tiptiki ikki urush parahodining birini Rosiye yéqinda Hitaygha tapshurghan. Yene birini Rosiye yéqinda Hitaygha tapshurghan, yene birini Rosiye bu yilning ahirighiçeHitaygha tapshurup bolidiken. Hewerlerge qarighanda bu, yéqinqi yilardin buyan Hitay bilen Rosiye otturisida élip bérilghan eng çong qoral – yaraq sodisi bolup, peqet mushu ikki parahotning soda qimmitila bir milyart dollargha yetidiken.

20 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, ötken yili kommunist Hitayda ishlepçiqirish omumi qimmiti 83 tirliyon 190 milyart yüenge yetip, eshish süriti 7.1% ge yetken.

Hitay statistika idarisining bashliqi JiyenHong, gerçe ötken yili Hitayda ishlepçiqirish qimmiti ashqan bolsimu, emma Hitayda ishizliqning intayin éghir ikenlikini, jemiyetning towargha bolghan ehtiyajini yeterlik derijide qamdap kételmigenlikini we puhralarning kirimining eshish süritining intayin asta bolghanliqini bayan qilghan.

21 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, Amerika pirezdenti Klinton yéqinda Amerikidiki bir téliwiziye purogrammisida qilghan sözide, Hitayning nopusining Amerikidin köp bolghaçqa, keler esirning otturlirida Hitayning iqtisadi tereqqiyatining Amerikidin eship ketidighanliqini bayan qilghan.

Köp yillardin buyan Amerika bashçiliqidiki gherip elliri Hitayni peqet herbi jehettila emes, belki iqtisadi jehettimu kelgüside özliri üçün intayin zor tehdit, dep qarap kelgen idi, Kélintonning yuqarqi bayanliridinmu bu hil endishe sezilmekte, shunga gherip elliri, "Qudretlik bir Hitay bilen alaqe qilghandin köre, 10 neççige parçilap, kiçik – kiçik Hitay döletliri bilen alaqe qilghan tehimu paydiliq" dep qarimaqta.

22 ) "Hitay Sodigerliri Geziti"ning hewirige asaslanghanda, yéqinda Hitayning Guangshi Juangzu aptonom rayonluq ali helq sot mehkimisi qarar çiqirip, mezkur aptonom rayonning muawin reisi Shülyang Songni "Parihor" dégen jinayet bilen muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilip, siyasi hoqoqidin ömürwayet mehrum qaldurghan hemde uning barliq mal – mülkini musadire qilish bilen birge 100 ming yüen jaza kesken.