OTTURA ASIYA XELQARALIQ SODA BAZIRIDIKI SAQÇI FORMISI KIYIŞKEN QORALLIQ ĞEYRI TIJARETÇILER

APTURI :ATILLA

     Maqalimizning yuqurqi qismida éytip ötüp ketkinimizdek Liu bilen bu bazarğa bille kelgen 500 din artuq Yiwuluq tijaretçining héçqandaq tijaret kinişkisi bolmiğandin başqa, saqçi formisi kiyişip, yanliriğa tok kaltek, taapança qatarliq saqçi qorallirini ésişip tijaret kilişatti.
Eğer Ğuljiliq birer Uygur bu bazarğa kirip qalsa bu sipi özidin térorçilar tep tartmastin bir-birige térorçilar kirdi diqqet qil! dep şiwirlişip qoyuşatti. Şu wejidin bu bazar Ilidiki 8660-qisimdin qalsa, birdin –bir zorawanlar teşkilati hésaplinatti, Ğulja şehride bu bazardin uquşmay mal ilip qoyup öyige qaytip birip içini açsa mal kem çiqqanliqi yaki naçar mal çiqqanliqi sewebidin almaşturuş üçün bu bazarğa kilip, tijaret toniğa oruniwalğan bu zomigerlerdin tayaq yigen Uygurlar az emes. Gerçe: Yiwuluq aqqunlarning Uygur diyariğa kilip, tep tartmastin saqçi formisi kiyip, saqçi qorallirini işlitip yerlik helqqe zomigerlik qilişi Xitayning asasi qanuni, we saqçilar qanuniğa hilap qilmiş bolsimu likin yerlik hökumet we emeldarlar bu basmiçilarğa ene şundaq alahide imtiyazlarni birişken. Buningdin biz Xitay zulmi astida yaşawatqan Uygurlarning tarixning tedriji tereqqiyat yönülüşi boyiçe, dunya xelqlirige egişip 21-esirge ulaşqan bolsimu lékin mahiyet jehette 20- esirning başliridiki Jin Shurin, Yang Zing Shing, Shing Shisey qatarliq jallatlar höküm sürgen dewrlerde yaşawatqanliğini hetta hökümetsizlik jehette uningdinmu éşip ketkenligini Xitay neslidin meng gü adil emeldar yitişip çiqmaydiğanliğini, Xitaydin ümüt kütüş, sülhi tüzüş qatarliqlarning millet ğururni depsende qiliştin ibaret ikenligini éniq körüwalalaymiz. Muhbir eyni yillarda bu sirlarning tigige yitip biqiş üçün, Ğulja şeherlik, sabq Ili wilayetlik, we Ili oblastliq saqçi idarilirining siyasi qanun bölümlirige birip ehwal inkas qilğan bolsimu, lékin bu orunlarda işlewaatqan saqçilar oçuq aşkare halda Ottura Asiya xelq'aralq soda baziriğa özlirining küçi yetmeydiğanliğini, bu bazarğa tigip qoysa, xizmitidin ayrilip qalidiğanliqlirini bildürüşti. Dimek bir döwletning onwirsal obraziğa wekillik qilidiğan siyasi qanun tarmaqlirining adettiki bir bazardiki tijaretçilerning aldida paleç halğa çüşüp qilixi nimini çüşendürüp biridu ?

QORÇAQ REISNING OĞRINI QARAQÇIĞA TUTUP BIRIŞI

Yuqurda éytip ötken sirlar, 1.600.000 kuwadirat km zéminğa ige 16 şeher 100 ge yéqin nahiyéni öz içige alğan Şerqiy Türkistanda yüz bériwatqan sirlarning neççe on mingden biri. Xitay faşistlirining dunya heyran qalğudek sirliri Alla halisa tangda baharda jamaetçilik bilen yüz körüşidu. Bu sirlardin biz yene Şerqiy Türkistanğa hökümran bolup kelgen herqandaq bir Xitayning Şerqiy Türkistan xelqige beht élip kilelmeydiğanliğini, Uygur xelqi üçün öz teğdirini özi hel qilalaydiğan musteqilliqning qançilik zörür ikenligini bileleymiz. Xitay hökümdarlirining xelqni talan-taraj qilişi, qanliq basturuşi qanuni hoquq menpeetlirige pisent qilmasliqi, Şerqiy Türkistandiki bezi Xitay ziyaliliriningmu naraziliğini qozğimaqta. Ular bilen qilişqan bezi söhbetlerde ular bundaq talan-taraj qiliş, bozek qiliş yaahşi aqibet élip kelmeydu, Uygur haman bir küni musteqil bolidu şu çağda herbi küç, tihnika ularning qoliğa ötkende qaysi yüzimiz bilen ularğa qaraymiz we ular bilen Xinjiangda bille yaşaymiz diyişmekte. Lékin bu munaziriler hiçqaçan Xitaylarning bizge hisdaşliq qilğini emes, belki özlirining huddi pada kalidek çuwalçaq napusining kelgüsi teğdiridin endişe qilğanliğidur.
Muhbir wetende ehwal igelligende Uygur kadirlarning ziyan –zehmetke uçrap qilişidin ensirep pütünley xenzu kadirlardin ehwal igellidi we edibiy ahbarat qilip yizip wetendiki ahbarat orunliri we metbuatlarğa yoşurun rewişte sunğan bolsimu, ular bu kalla kitidiğan iş iken diyişip élan qilişqa qoşulmidi. Nejijide muhbir atalmiş Xinjiang Uygur Aptonum rayonining sabiq reisi Ablet Abdureşitke özi yazğan edibiy ahbaratni ewetip, bu işqa jiddi qarap, Zhejiangliq sahta mal satidiğan qoralliq baj oğrilirining ediwini bérip, xelqni basturup oğrilarğa yişil çiraq yéqip bériwatqan emeldarlarni qanun boyiçe jazalaşni telep qildi. Bu del 1996 - yili 4 - ay idi. 4 - ay Xitayning baj teşwiqat iyi bolup hemmila jayni baj oğrilirini jazaliğanliq tek yasalma hewerler qaplap kitetti. Yene kilip “baj oğriliriğa zerbe bireyli ”digen şoarni bekrek towlaydiğanlar yenila eng çong baj oğriliri we eng çong xiyanetçiler idi. Aridin 2, 3 ay waqt ötkendin kéyin Ğulja şeherlik hökümet işhanisi muhbirni çaqirtip reis Ablet Abdureşitning bu ehwallarni tekşürüp bir terep qiliş işini özlirige tapşurğanliğini éytti körünüp turuptuki qorçaq reis Ablet Abdureş oğrini qaraqçiğa tapşurğan idi. Çünki maqalining yuqurqi qismida éytip ötülgendek sirliq ömüçük torining içide elbette Ğulja şeherlik partikom – xelq hökümitimu bar idi. Şu wejidin bu iş suğa çüşken taştek jimmide bisiqturuwétildi. Ana yurtumning köz aldimizda jallatlar teripidin talan-taraj qiliniwatqanliğiğa yürügüm lehte boldi. Qorçaq reiske lenetler yağdurdum. Eger bu ehwal heqiqi sürüşte qilinsa bu işning yiltizi intayin çongqur bolup Zhongguni zil-zilige salğan Ley Chang Shindin neççe hesse üstün turidiğan parihor xiyanetçilerni tartip çiqqili bolatti. Wilayetlik partikomning emel tutqan barliq Shujiliridin tartip adettiki uşşaq emeldarlarğiçe ölüm jazasiğa höküm qilinğan, mal mülki musadire qilinğan bolatti. Dimek Şerqiy Türkistan diki Xitay emeldarlirining hemmisining öltüridiğan maşinisi aq bolsimu lékin özliri jinayet patqiğiğa pitip qalğan jinayetçilerdur. Ular napakliqi bilen yürigi pok – pok bolğaçqa özlirini pedezleş üçün aq rengge derijidin taşqiri amraq bolup ketken. Zhung goda qanat yaydurulğan parixorliqqa xiyanetçilikke qarşi küreşte atalmiş Xinjiangdin birmu parihorning çiqmasliqi kişini tolimu gumanlanduridu. Dimek Zhung godiki eng éğir parixor xiyanetçiler Şerqiy Türkistanda, ular Şerqiy Türkistanning muqumliğini qoğdaş, Uygurni koçidin ötken çaşqanni ur-ur qilğandek haletke keltürüş we asmilatsiye qiliş qatarliq wezipilerni zimmisige alğan bolğaçqa Xitay hökümiti yürğüzgen baj oğrisi qatarliq parixor emeldarlarni tazilaş küreşliridin ular xali. Xuddi Saddamning 100% awazğa irişişi dunya jamaetçiligige Iraqning kişilik hoquq ehwalining heterlik ikenligidin signal berginidek, Şerqiy Türkistanda birmu parixor emeldarning paş bolmiğanliği kişilerde Şerqiy Türkistan parixorlar uwisi digen idiyeni ilgiri sürmekte (DAWAMIBAR)