UYGUR QIZI ZEYNEPNI ESLEYMEN

APTURI : ATILLA

( Büğün yene, bir Uygur anining bala yatqusi Xitay jallatliri teripidin partiltiwitildi heliq Sadir Palwan, Ğini Batur qatarliq qehrimanlirini siğinmaqta............HATIREMDIN)

Xitay kommunistliri Şerqiy Türkistanni mustemlike qiliwalğan 54 yildin buyan, Uygur xelqi eng éğir zulumlarni çekti. Bu zulumlar içide ayallarning töligen bedili eng éğir boldi. Erliri, perzentliri, söyğen yigitliri, “diniy esebi küç” , “milli bölgünçi” , “térorçi” , “ğolluq unsur “ digenge oxşaş töhmet qalpaqlar bilen türlük usullarda qiynap öltürwétilgendin başqa, qosaqtiki biçare hamililiri törilişi bilenla “pilansiz törelme” digen töhmet bilen zeherlik okulda parçilap çüşürwétildi. Bu hil zeherlik okullar dehşitidin ezasi köpüş, jinsi ezasi qatarliq organizimliri partilap intayin éçinişliq halda jan bergen ayallirimiz anilirimiz az emes. Xitay kommunistlrining bu xil jinayi qilmişi insaniyetni qirğuçi bio xémiyélik qorallarni işletkenlik bilen barawer jinayettur. Wetinim Şerqiy Türkistanning Ili wilayitige qaraşliq Qorğas nahiyesining Lenğer yézisidiki 24 yaşliq Uygur qizi Zeynep Xitay kommunstlirining “pilansiz törelme” ni çüşürüştin ibaret térorluq jinayitining qurbani bolğan ayallirimizning biri. 1999 - yili 5 - ayningahirliri 3 - balisiğa hamildar bolğan Zeynep, lenger yézisidiki pilanlq tuğut kadirlirining hamilini parçilap çüşürwétişidin qorqup, başqa yurtlarda qiçip yürüp ay künini toşquzdi. Ay küni toşqan Zeynep ailisige qaytip keldi çünki Xitayning pilanliq tuğut qanunida hamile 9 ayğa toşqanda parçilap çüşürwitişke bolmaydu digen maddilar bar idi. Epsuski Zeynep qaytip kélip etisila ikki qoli ayallarning xuni bilen boyalğan, yézining pilanliq tuğut kadiri bilen nahiyening pilanliq tuğutqa mes'ul muawin hakimiğa tutulup qaldi. Bu jallatğalçilarning neziride qanun yaki hayatliqning qimmiti digen uqumlar mewjüt emes idi. Şunga ular Zeynepning yilinip yalwurğiniğa qarimay uni sörep doxturxaniğa élip keldi. Qorğas nahiyelik xelq doxturxanisining muesseseliri qalaq, doxtur sistiralarning téhnika sewiyesi intayin töwen bolup bir ayliq hamilini çüşürüşkimu téhnikisi yetmeyti. Térorçilar Zeynepni karwatqa bağlap sün'i tolğaq keltürüş okulidin ikkini arqa –arqidin uningğa urdi ah Uygurğa kiliwatqan bu qirğinçiliqni körüng aridin yirim saet waqit ötmey okul zerbisidin Zeynepning bala yatqusi partilap törelme bilen birge sirtqa étilip çiqti. Uygur qizi Zeynep neq meydanda éçinişliq halda jan berdi 1999-yili 6 - ayning 1 - küni Xerqiy Türkistan wahti bilen keç saet 20:00 ler etrapida Uygur qismetliri tarixiğa Xitay térorçiliri peyda qilğan éçinişliq bir paji'e pütüldi. Qolida tömürning suniqi yoq Uygurning térorçi emes, belki Xitay kommunstlirining ikki qoli qanğa boyalğan térorçi ikenligidin ibaret şermende mahiyti xelq alamge yene bir qétim aşkarilandi. Şu küni qorğas xelqi öz qizining dehşetlik ölümidin qozğulup ketti Zeynepning ata anisi we ailisidikiler şundaqla tomurida Uygur qini örkeşlep turğan ğururluq Uygur yigitliri doxturhana aldiğa yiğilip, Zeynepning jesidini kötürüp namayiş qilidiğanliqlirini bildürüşti. Xitay zulumliri, térorluqliri, Uygurlarni bir insan qataridimu körmeydiğan rezillikliri aldida piçaq alliqaçan söngekke yetken idi. Xelqning bu ğezep nepriti aldida qorğas nahiyelik partikommning shujisi Wang Zoren bilen Ili wilayetlik partikomning shujisi Zhang Gulianglar xuddi puti köyğen toxudek tipirlap nime qilarini bilelmey qaldi. Çünki ular téxi tünüğünla özlirining Ürümçidiki kattibéşi Wanglequan bilen merkezdiki ilahi dahisi Zhang Ziminğa: “Ili intayin ténç, diniy esebi küçler, milli bölğünçiler we térorçi unsurlarğa qahşatquç zerbe berduq, xuddi koçidin ötken çaşqanni ur –ur qilğandek haletke keltürwettuq, Ilining uzun mezğillik ténçliğiğa kapaletlik qilalaymiz” dep wede birişken we buning şeripige xojayinlirining katta in'amliriğa érişken idi. Qandaq qiliş kérek ? Xelqning ğezipi intayin küçlük éğer xelq doxturxaniğa basturup kirip Zeynepning jesidini kötürüp namayişqa çiqsa saqçilar qolsilişqa toğra kilidu, bundaq bolğanda körülüp turuptiki xelq bilen qoralliq saqçilar ottursida axirini bisiqturuş qiyin bolğan bir siyasi topilang peyda boluşi muqerrer idi. 2 - din bu Xitayning pilanliq tuğut qanuniğa xilap jinayet bolup eğer bu işni böşiğidila bisiqturuwalmay dawrang bolup ketse nahiyelik partikommning shujisi Wang Zoren bilen wilayetlik partikomning shujisi Zhang Guliangning “lingşip“ qélişi tebi'i idi. Çünki ularning xizmet netijisi elbette siyasi muqumliqni qandaq qoğdiğanliği bilen ipadilinetti, uning üstiğe bu ikki emeldar, Xitay ülpetliri bilen jem boluşqan sorunlarda Ilidin ibaret bundaq isyankar wadining muqumliğini qoğdap polat qorğanğa aylandurmiz dep meydisiğe urup mahtinişlirining Xitaylar arisida külke bolup qilişidin qattiq ensireytti. Şu wejidin Zhang Guliang bilen Wang Zoren şu küni tang atquçe uxlimay etrapiğa şiriklirini yiğip, Xitayning pütkül hile mikir desturlirini titrep turup waraqlap çiqti we axirida “özyiğida özini qoruş” deydiğan çarini izlep tapti we bu işni bisiqturuştiki birdin bir kozur sabiq Ili wilayetlik işçilar uyuşmisining reisi Tursun Eli dep hésaplaşti we tang yoruşi bilen Tursun Elini xelq arisiğa elçilikke iwetişni qarar qildi. Tursun Eli kim? – Tursun Eli ilğiri Ğulja şeherlik partikomning yéza xizmitige mes'ul muawin shujisi bolup işliğen. U eyni yilliri Ğulja şehride élip bérilğan ixtisadi hemkarliq rayuni quruş qatarliq mesililerde déhqanlar menpe'eti terepdari bolğanliqi üçün eyni yillardiki sabiq Ili wilayetlik partikomning şujisi Wang Boliangning ditiğa yaqmiğanliği üçün uni Ilidiki birdin –bir iti uluq suprisi quruq orun bolğan Ili wilayetlik işçilar uyuşmisining reisi qilip östürüp jazaliğan idi. Wang Boliangning orniğa Zhang Guliang shuji bolup kelgendin kéyin, Tursun Eli özini Zhang Guliangning qoyniğa atti we Zhang Guliangning birdin bir işençilik adimige aylinip, Ğulja şehride yüz berğen 5 - fibral inqilabidin kéyin Ilidiki her qaysi yéza mehellilerğiçe bérip partiyeni medhiyelep Zhang Guliangning “ Ilining muqumliğini qoğdaştiki qabil rehber” diğen mueyyenleştürişiğe érişken we memliketlik işçilar qurultiyining wekili, memliket boyiçe ilğar işçilar uyuşma kadiri bolup teğdirlenğendin başqa, Zhang Guliang teripidin muawin nazir derijilik kadir derijisiğe kötürlüp iş heqqi bir neççe derije östürülüp tartuqlanğan idi. 1999 - yili 6-ayning 2 - küni ettiğen saet 8:00 de Tursun Eli sabiq Ili wilayetlik partiye mektiwide kadirlarğa muqumliq liksiyesi sözlewatatti Zhang Guliang iwetken qara renglik santana pewqul adde elçi Tursun Elini iliş üçün partiye mektiwiğe keldi. Tursun Eli ikki qoli qanğa boyalğan térorst Xitay emeldarliri bilen xelq ammisi ot tursida sülhi-sala qiliş üçün pewqulladde elçi salahiyiti bilen qorğas nahiyesiğe yitip keldi we tarixtin buyan sülhi - sala sorunlirida moda bolup kelgen ibarilerni işlitip sulhi - salaning qurbani bolup kelğen Uygur xelqiğe: bu işqa wilayetlik partikomning yüksek derijide ehmiyet berğenliğini, jinayi jawapkarliqi barlar çoqum sürüşte qilinidiğanliqi, Zeynepning ikki balisi 18 yaşqa kirğiçe buningğa hökümet iğe bolidiğanliği we hizmetke orunlaşturulidiğanliği, ailisi üçün mehsus nepiqe puli ajirtilidiğanliqi, xelqning wilayetlik partikomğa işinişi kirekliği, bu işni dep Ilining muqumliğiğa tesir yetküzüşke bolmaydiğanliqi, eger ming bir japada qolğa keltürülğen muqumluq miwilirige buzğunçiliq qilinsa xelq démokratiye diktatursining jazasiğa uçrayiğanliğidin ibaret sülhi - salada zörür bolğan qattiq we yumşaq ibarilerni işlitip, qorğas xelqige wez nesihet eytti. Yiqindila 5-fibral qanliq qirğinçiliğini baştin keçürğen xelq özlirining qolida tömürning suniqiningmu yoqliqi uning üstiğe Uygurning dawasini soraydiğan heq adaletning téximu yoqliğini közde tutup “elhukmu lillah” dep Zeynepni yerligige qoyuşqa mejbur boldi. Epsuski men 2001 - yili qorğas nahiyesige çiqqinida, nahiyelik partiko binasi içide, Zeynepning dadisi bilen nahiyelik partikomning shujisi Wang Zorenning dialogiğa sirttin daxil bolup qaldim. Körülüp turuptuki wilayet bilen nahiye elçi Tursun Elining xelq aldida bergen wedilirining héç qaysisini emelge aşurmaptu kéyin anglişimçe qizidin ayrilip yürügi lehte bolğan biçare dada, yézining pilanliq tuğut kadiriğa qizimni töle dep esilğanliqi üçün pewqulladde elçi Tursun Elining partikom namidin bergen wediliri emeldin qaldurluptu. Uygur qizi Zeynep sanga Allahyar bolsun! Yatqan yiring jennette bolsun! . Sen we sanga ohşaş térorluqning qurbani bolup ketken ayallirimizning intiqamini tangda baharda alalaydiğanliğimizğa işençim kamil

1999-YILI 6 - AYDA WETENDE YÉZILDI