Hitay Hökümiti 14-Diwiziyining Baş Şitabini Hoten Şehrige Yötkidi

Imformatsiyon merkizimizning Hotendin igellişiçe, Hitay hökümiti bu yilning béşida Bingtuen 14-diwiziyisining baş şitabini Hoten şehrige yötkeşni pianliğan we şitap orni qiliş üçün Hoten şehrining Tambağ kentidin 100 modin artuq yerni igelligen.
Melum boluşiçe Bingtuen igelligen mezkor jayda 1000 din artuq Uygur ahalisining öy-jayi we terulğu yéri bar bolup, hökümet bu kişlerning narazliğiğa qarimastin ularning oylirini çéqiwetken we özlirini mejburi rewişte başqa jayğa köçüriwetken.
Öy-jayliridin ayrilğan bu kişlerning içidiki yüreklikrek birqançisi öz narazliğini bildürüp hökümet orunliriğa erz sunğan, lekin yerlik hökümet orunliri “ bu yuqurning orunlaşturişi, qarşiliq qilişqa bolmaydu” dep, ularning erzini ret qilğan, hetta erz sunuşqa baş bolğanlarni, “qolğa alimiz” dep qorqutqan.
Téhimu yaman bolğini şuki, Bingtuen igiliwalğan yerde, şu etraptiki 5000 din artuq kişi namaz oquydiğan, qedimi Tam Bağ Mesçidi jayalşqan bolup, Hökümet “qurluş qilişqa dehli qildi” dep bu mesçitnimu çéqiwetken.

Komunist Hitay hakimyitining Şerqiy Türkistanda ornatqan mustemlikiçilik hakimiyitining mehsuli bolğan Bingtuenning qaçan we nime meqsette qurulğanliğini, Bingtuenning Şerqiy Turkistandiki alahide imtiyazini, Bingtuen qurulğan 40 neççe yildin béri Bingtuen we Bingtuendiki Hitaylarning yerlik helqqe, jümlidin Uygurlarğa qandaq zorluq-zombuluq qilip kelgenligini hemme kişi yahşi bilidu.
Addi til bilen éytqanda, qeyerde Bingtuen qurulsa, şu yerdiki yerlik helq öy-makanliridin, eng yahşi yerliridin ayrilip qalidu we Hitaylar teripidin téhimu köp horluq, kemsitişlerge duçar boludu! Qeyerde Bingtuen qurulsa, şu yerde Hitay köçmenliri köpüyidu we şu yer téz tereqqi qildurlidu.

Hoten, Şerqiy Türkistan boyiçe Hitay köçmenliri eng az,lekin eng namrat,tereqqiyati eng arqida qalğan rayon,Hotende ahalining 95% tin köprekini Uygurlar teşkil qilidu,bundaq boluşi Hotendiki bostanliqlarda,eslidinla ahale ziç terulğu yer qis bolğaçqa,Hitay hökümiti Hotende Bing tuenlerni köplep quruşqa we hitay köçmini yotkeşke amalsiz qalğan.lekin,namrat we qalaq bolsimu,hitay köçmenlirining başqa rayunlarğa qariğanda pewquladde az boluşi seweplik, Hoten Uygurliri Hitayning Asmilatsiyesige eng kem uçridi, til, din, milli eneneler jehette öz hasliğini yahşi saqlap qelişqa muweppeq boldi. Yéqinqi yillar mabaynide wetende qanat yayğan milliy musteqilliq herketlirining Hotende rayunida köplep yüz bérişi melum jehettin muşu amillarğa hem bağliq.

Nöwette Hitay hökümiti, Uygurlarning milliy musteqilliq arzusi we bu yolda élip bériwatqan herketlrini, Uygurlarning til, din, millimediniyet jehetlerde heliğiçe özlügini yoqatmiğanliği bilen bağlap qarap, Şerqiy Türkistanğa téhimu köp Hitay köçmini yötkeş bilen bir waqitta, Şerqiy Türkistandiki Hotenge ohşaş Uygurlar ziç jaylaşqan rayunlarda Hitaylarni köpeytip, bu rayunlarni Hitaylaşturuşni Uygurlarni milliy ğurur, milliy hés-tuyğu we milletçilik hahişliridin juda qilişnng muhim bir çarisi dep qarimaqta.
Hoten şehride Bingtuen 14 diwiziyisi baş şitabining quruslişi munasiwiti bilen, mingdin artuq Uygurning Oy-jayliridin ayrilişi we çong bir mesçitning çeqilişi,işning başlinişi,Diwiziye baş şitabi resmi qurulğandin keyin, Hoten şeheri we şeher etrapi rayonlirida Hitay köçmenliri téz köpuyuşke başlaydu,bu jayladiki Uygur ahaliliri tehimu köp nersiliridin ayrilip qalidu.
Şerqiy Turkistanning jenubidiki Aqsu we Korlidin ibaret ikki muhim şeherde Hitay köçmenlirining bügünkidek köpuyup kétişi del, bu şeherlerde 1-Diwiziye we 4-Diwiziyeler baş şitabining quruluşi bilen başlanğan.

2002.6.14.