Wetende Körgenlirim
Imin Ahunbayew
Bitunlanğan Qebriler
Ötken yili Ğulja çapçal yer asti su turmiside, azap bilen öltürülgen
Abduhelil Abdumijit ( 5 -fewral Ğulja inqilabining yetekçilirin biri) ning
tutqundin aman qalğan dostliri, pikirdaşliri uning qebrisini ziyaret qiliş
üçün qebristanliqqa barğan. Qollirida guldeste kötürgen 6, 7 yaş qebre
yéniğa barğanda, ular qebrini qorşap turğan onliğan Hitay eskerlirige duç
kelgen. Ular yaşlarğa yol qoyğan bolsimu, yolning ikki çétide turup küzet
qilip turuşqan.
Mana bu üsti pütünley bitunlanğan qebre Abduhelilning qebrisi. etrapta yene
şundaq bitunlanğan qebridin birqançisi közge taşlinip turidu. Kimligi
namelum bitunlanğan bu qebririler kimning qebriliri!
Qebrini ziyaret qilğuçilar Quran tilawet qilip, sukut içide qebrige gül
qoyup qaytişqan. Bularning içidiki Abduhelilning yéqin sebdaşliridin biri bu
weqeni manga sözlep berdi. Men Ğulja yaşlirining wetenperwerlik rohiğa
apirin oqudum. Addiy déhqan balilirining wujudida wetenperwerlik rohi urğup
tursunu, awu jan baqarlar ğeplette-pareğette, resturan-meyhanide,
toy-bezmide, hey tengşelmigen alem
..
Uygur qizliri ayaq asti qilinmaqta Uyguristanning herqandaq şeher we
nahyilirige barsingiz, bir kongülsiz haletke duç kélisiz. Koçida işsiz
leylep yürgen Uygur oğul-qizlar bikarçiliq destidin her türlük yaman
yollarğa kirip ketken, yéza-qişlaq we şeherlerde yaşaydiğan namrat
aillerning qizliri aldamçi Hitay, Tunggan dellallarning qoliğa çüşüp qalğan.
Mehmanhanilarğa barsingiz pahişilikke séliniwatqan onliğan yaş Uygur
qizlirini uçritisiz. Mana bu millitimizning béşiğa çüshiwatqan yene bir éğir
pajie! Bundaq işlar bilen hökümetning peqetla kari yoq iken.
Satiraşhanilerning Siri
Nöwette Uyguristanning çong-kiçik sheher-bazarlirini Hitaylar açqan atalmiş
" güzelleştürüş satiraşhanisi " qaplap ketken. Bu emiliyette, heqiqiy
satiraçhane emes belki şekli özgergen pahişehane iken. Siz bundaq jaylarğa
uqmastin bérip qalsingiz, yash Hitay ayal hojayin ğiljinglap aldingizğa
çiqip satirashhanida olturushqan yash Hitay qizlarni körsütüp ularning,
mulazimet turi we bahasini tonushturup çiqidiken.téhi, " halisingiz milli
qizlarmu bar " digenni qoşup qoyidiken. Bundaq şekli özgergen
pahişihanilarning yamrap ketişi, bir qisim imani ajiz Uygur yigitlirini
yoldin çiqarğili turuptu.
Hökümet Hizmetçilirining Maaşini Östürüştiki Meqset
Hazir Hitayda we Sherqiy Türkistanda, hökümet memuriy hadimlirining,
oqutquçi, ziyalilar we herbiy hizmetçilerning maaşi tez-tez östürliwétiptu.
Bu mahiyette, bir hil bihutlashturush çarisi bolup, Hitay hökümiti bu
arqiliq, bu sahedikilerning hökümetke bolğan narazliğini yoq qilmaqçi iken.
Bu ehwal Uyguristanda téhimu shundaq bolup, Uygur kadirlar, ziyalilar,
omumen maashliqlar qatlimidikiler jahanning reptarini élip, öz parağiti
bilen bolup kétiptu.
Hitay Hökümitining Şeherlerni Bizeştiki Meqsidi Nime?
Hazir Uyguristanning qaysi bir shehrige barsingiz, sheherlerdiki Uygurlar
topluşup oltiraqlashqan koça-mehelilerni, yol yasaş, qurlush qilish bahanisi
bilen çéqip uning orniğa yéngi turalğu binalirini séliwatqanliğini körisiz.
Bu binalardiki öyler we yolning ikki qasniğidiki yéngi sélinğan dukan öyler
yuqiri bahada sétilidu. Buni kim alidu? Buni elwette, Uygurlar alalmaydu,
yenila shu içkirdin çiqqan köçmen Hitaylar sétiwalidiken. Netijide ezeldin
sheher içide yashap kelgen Uygurlar, at miras qora - jayliridin ayrilip
qélip amalsiz sheher sirtidiki erzan pulluq yerlerge qora-jay qilip
olturushqa mejbur bolidiken.
Hazir Uyguristanning sheherlirige barsingiz, bu yerdiki qedimiy Uygur
mehelilirining yoqalğanliğini, sheher merkizidiki yasidaq qewetlik
imaretlerde pütünley Hitaylarning yashaydiğanliğini körisiz.
Demek, sheherni bezesh, yollarni kéngeytiş digenlerning hemmisi, mahiyette,
Hitay basqunçilirining Uygur sheherlirini Hitaylashturush, Hitay
köçmenlirige yéngi yaşaş makani hazirlaş üçün qiliwatqan
hile-neyrenglirining birqismidur !
Hazir Ğuljidiki birqeder sap Uygur meheliliri bolup saqlinip turiwatqan,
dong mehelle, Nağirçi, Ayding, Tash köwrük qatarliq mehellilerde yashawatqan
Uygur ahalilirining küni " hökümet bu mehelirernimu buziwetse qandaq
qilarmiz? " digen endishe bilen ötiwétiptu.çünki hökümettin şundaq buyruq
çüşürüp qalsa helq hiçnerse diyelmeydu, birnerse dise, "hökümetke qarşi
çiqting " "milliy bolgunçi " dep qamaydu!
Bishkekte çiqidiğan " Wijdan Awazi " gezitidin qisqartip teyarlandi.
