Amerika Ottura Asiyaning Néfitige Köz
Tikmekte
Amerikining Afğanistanda élip barğan terorizimğa qarşi urişi ewjige çiqqan
peytte, bolupmu beş burjeklik bina Afganistanğa quruqluq qisimliri
kirgüzüşni qarar qilğandin kéyin, Amerika armiyisining Afganistan we Ottura
Asiyada uzun mezgil mewjut bolup turuşi heqqidiki söz-çoçekler tarqilişqa
başlidi. Şuning bilen, Ottura Asiyaning sitiratigiyilik ornini we néfet,
tebi gaz bayliqlirini talişiştin ibaret keskin weziyet qaytidin otriğa çiqti.
Amerikining bu qétim élip barğan herbi herkitining asasi muddiasi, Rosiye
bilen Zhonggoni tizginlep, bu arqiliq, zor ihtisadi we siyasi
sitiratigiyilik menpetke érişiştin ibaret. Zhonggo iqtisadining osişige
egişip, uning énirgiyege bolğan éhtiyajimu barğançe éşişqa başlidi. Zhonggo
özining énirgiye bayliq menbesige képillik qiliş üçün, birsi Xinjiang
néfitligini eçiş, yene birsi, Qazaqistan we kaspi rayonidin néfit imfort
qilişni pilanliğan idi.
Eger Amerikining herbi küçliri Afganistanda dawamliq saqlinip tursa, çuqumki
Zhonggoning dölet biheterligige we bayliq menbe sitiratigiyisige éğir tesir
körsitidu. Yéqinqi 10 yil mabeynide, Ottura Asiya, Ğerbi Asya we Taşqi
Kawkazni tutaşturidiğan kaspi déngizi rayunining siyasi orni we bayliq
menbesi, Amerika Rosiye otturisidiki talaş-tartiş yaritiwatqan asasi mesile
bolup keldi. Bu heqte Amerika siyasetçiliri éniq qilip mundaq diyşidu:
Amerikining Ottura Asiyadiki menpetini mundaq ikki amil belgüleydu, Uning
birsi, kaspi déngizi rayunidiki mol énergie menbesi, yene birsi, bu
rayunning Yawropa Asiya quruqluguning merkizige jaylaşqan muhim juğrapiyiwi
sitiratigiyige ige jay bolğanliqi.
Amerika hökümitige ayanki, peqet Ottura Asiya we kaspi déngizi rayonida put
dessep turaliğandila, bir tereptin Rosiyening istiratigiye boşluğini
taraytqili, yene bir tereptin, Zhonggoning Ottura Asyadiki tesir dairisini
çekligili, hemde Zhonggoning ğerbi rayunining biheterligige tehtdit
yaratqili bolidu. Şuningdek, Afganistanning etrapi we ğerbi asya rayonida
Amerikining tesir küçini aşurup, Amerikining 21-esirdiki énergiye bayliq
biheterligige kapeletlik qilğili bolidu.
Kaspi déngizi rayoni we Ottura Asiye ğayet zor énirgiye bayliq ambiri, hem
Yawropa - Asyani tutaşturidiğan muhim tügün, bu rayunda küçlük tesir dairige
ige boluş, Ottura Asiya we Ğerbi Asya rayunini konturul qiliş
sitiratigiyisining négizi. Bu mesile soğaq munasiwetler urişi ayağlaşqandin
kéyin, dunyadiki çong döletlerge nispeten éytqanda, helqara rayun
siyasitining jan tumiridur.
{ Singapurda çiqidiğan Etigenlik Hewerler gezitidin Terjime qilindi.}
