|
Uygurlar Terorizimning Qurbani Qilinmasliqi Kérek
(Adil Muhanmet kali)
Kommonist Hitay hökümiti yéqinqi yillardin biri Sherqiy Türkistandiki Uygurlarning milli musteqilliq heriketlirini tel-tokus yoq qélip tashlash üçün, bir tereptin Uygurlargha qarita qattiq basturush élip barsa, yene bir tereptin, öz musteqilliq yolida küreshqiliwatqan Uygurlarni "terorist" , "bolgonçi" ve "mutessip dinçi" qélip körsütüshke urunup kelgen idi.
Bu qétim Amrekida yüz bergen teror veqesi ve Amrekining Afganistandiki talibanlargha qaratqan herbi herikiti bashlanghandin buyan Hitay hökümitining Uygurlargha qaratqan basturush heriketliri téhimu küçeydi.
Mesilen, yéqinqi künler içide vetendin bivaste élinghan ishençlik menbelerde körsitilishiçe, 24-sintebir küni, Sherqiy Türkistanning Shayar nahiyiside içilghan sot yighinida 9 neper Uygur, döletni parçilashqa urunghan "terorist" , "esebiy diniy unsur"-digendek siyasi bohtanlar bilen eyiplinip, ulardin Erkin Talip isimlik bir kishige ölüm jazasi bérilgen ve shu küni étip tashlanghan. Qalghan 8 kishige turluk muddetke qamaqqa höküm qilinghan. Etisi, yeni 25-sintebir küni, Qeshqer shehiride oçuq sot yighini içélip, 48 neper Uygurgha siyasi eyipler bilen turluk muddetke jaza birilgen.
Yene 15-oktebir küni, Ghulja shehiride, Ili oblastliq sot mehkimisi sot içip, Abduhilil Abdumijit, Abdumijit Abdurahman qatarliq alte neper Uygurgha ölüm jazasi, Musa Yaqup qatarliq ikki Uygurgha muddetsiz qamaq jazasi höküm qilghan. Bular esli, 1997 - yili yüz bergen meshhur "5-fevral Ghulja veqesi"ning asasliq teshkilligüçiler ve qatnashquçilar bolup, bularning içidiki Abduhilil Abdumijit del bundin bir yil aldin, Hitayning su turmiside, Hitay turme saqçiliri teripidin vehshilerçe qiynap öltürévitilgen idi!
Hitay dairliri, bir qétimliq ténçliq namayishi uyushturghini ve uninggha ishtirak qilghanlighi üçünla bularni "terorist" , "döletni parçilashqa urunghan"-digendek siyasi töhmetler bilen ölümge höküm qilghan. Hitay hökümiti növette, 11-sintebir teror veqesi ve Amrekining terorizimgha qarshi élip bérivatqan herbi heriketlirini qollashni bahane qélip, Uygurlargha qaratqan basturush herketlirini kücheytish bilen birge yene öz qilmishini aqlap, helqara jemiyetning eyiplinishidin saqlinish üchün, Uygurni "teroris" , "diniy radikal" qélip körsütüshke urunmaqta.
Mesilen, 11- sintebir pajiesi yüz bérip uzun ötmeyla, Hitay hökümiti, Amrekining, teroristlarni qanat astigha alghan talibanlargha qarshi qollanmaqçi bolghan herbi herikitini qollashta shert qoyup, özining Uygurlargha qaratqan basturush herikitini Amrekining çushinishi ve qobul qilishini telep qilghan idi. Bundin bir hepte burun, Amreka tashqi ishlar ministiri Kolin Pavil Beijinggha kelgende bolsa, Hitay dairliri Uygurlarning musteqilliq heriketliri ustide mehsus tohtulup, Uygur musteqilçilirini "teroristlar", barliq démukratik Uygur teshkilatlirini bolsa, "teroristik teshkilat"- dep qarilighan, shuningdek Uygur musteqilçilirini talibanlar himayisi astidiki terorçi teshkilatlar bilen "tili bir" qélip körsütüp, Amreka tereptin Sherqiy Türkistandiki Uygurlargha yürgüzülgen basturush qilmishlirini kishilik hoquq mesilisi dep qarimastin, terorizimgha qarshi heriket dep qarishini, bu hususta Amrekining özlirini qollishini telep qilghan.
14 - oktebir, Hitay tashqi ishlar ministirligining ahbarat bayanatçisi Sunishi ahbarat bayan qilish yighinida söz qélip, oçuq-ashkare halda:"Xinjangdiki Uygur bolgunçilerning teroristik heriketliri, Jongguning ijdimai muqimlighigha tesir körsütüpla qalmastin, Otra-asiya döletlirigimu éghir tehdit élip kelmekte, shunga Helqara jemiyet bizning Uygur bölgünçilerge qarshi élip bérivatqan heriketlirimizni qollishi ve yardem bérishi kérek"-dep körsetken.
Körünüp turuptiki, Hitay hökümiti, Amrekida yüz bergen bu qétimqi teror veqesi, ve terorizimgha qarshi küreshni dunyavilashturush veziyitidin paydilinip "topilangdin toqaç oghurlashqa" urunmaqta. Bu hal, biz Uygurlarni qattiq endishige salmaqta. Çunki, biz Uygurlar terorist emes, belki, öz musteqillighimiz üçün kürishivatqan helqmiz.
Biz öz meqsidimizge yitishte, teror vastisini emes, belki téniçliq ve démukratiye yolini tallap alghanmiz. Shunga her qandaq shekildiki teror heriketlirini qet’i qarilaymiz. Lekin, biz téhi ajiz, öz derdimizni ve meqsetlirimizni dunya ehlige yiterlik derijide anglitishqa muveppeq bolalighinimiz yoq. Mushundaq ehvalda, Amreka ve uning gherptiki ittipaqdashliri Hitayning Uygurlar heqqidiki orunsiz davalirigha ishinip, yaki terorizimgha qarshi herbi herketlerde Hitayning qollishigha irishishini közlep, Sherqiy Türkistandiki insan heqliri mesiliside Hitayni eyipleshtin bash tartishi, bu biz Uygurlar üçün ghayet éçinarliq bir halet bolupla qalmastin, belki, növette élip birilivatqan terorizimgha qarshi küreshning meqsetlirigimu uyghun kelmeydu.
Çünki, terorizimgha qarshi kuresh, mahiyette, erkinlik, démukratiye, ve téniçliq üçün élip bérilidighan muqeddes bir küreshtur. Bu küresh davamida Hitaydek mustebit hakimiyetlerning qol astidiki ajiz milletlerning erkinligi ve heq-hoquqlirini halighançe depsende qilishshigha yol qoyush emes, belki uni çeklesh, terorizimgha qarshi küreshning meqsidige téhmu Uygun kilidu, ve bu küreshning muvappiqiyetlirini téhmu mustehkemleydu!
2001.10.20
|
