|
Hitay Hökümiti Şerqiy Türkistanda Yene Bir Bingtuan Quruşni Pilanlimaqta
Xinjiang ahbarat torining 9-ayning 21- küni tarqatqan heviride körsitilişiçe, Bingtuan emeldari De Min Ching 21-sintebir Ürümçide éçilğan Bingtuan beşinji qétimliq vekiller qurultiyida söz qilip: “2010-yiliğiçe dölet içi işlepçiqiriş omomi mehsulat qimmitini 2000-yildikidin bir qatlaşni işqa aşurup, Xinjiangda yene bir Bingtuan qurup çiqimiz”-digen.
Köpçilikke melum bolğinidek, kommonist hakimiyiti, bundin 50 yil burun Şerqiy Türkistanni işğal qilip uzun ötmeyla, “çégra rayonini güllendürüş” şuari astida, ikki milyondin artuq Hitay köçmenlirini Şerqiy Türkistanğa yerleştürüp, uningğa < Bingtuan işlepçiqiriş quruluş armiyisi> dep nam bergen idi.
Hitay hökümitini, Bingtuan, Şerqiy Türkistandiki mustemlikiçilik hökümranliğini mustehkemleş ve yerlik helq üstidin küçlük nazaret ornutuş meqsitide qurup çiqqanliği üçün, uni bivaste merkizi hökümetning başquruşiğa tapşurudi hemde uningğa türlük alahide imtiyazlarni berdi. 50 yildin béri Bingtuan, şu imtiyazliriğa tayinip, Şerqiy Türkistanning yer- suyini her türlük bayliqlirini haliğançe igellep talan-taraj qiliş bilenla qalmastin, yene yerlik helqni kemsitti ve bozek qildi. Kommonist Hitay hakimiyitining yerlik helq üstidin yürgüzgen türlük basturuş herketlirige eng aktip iştarak qilip keldi.
Şu seveptin, Şerqiy Türkistandiki yerlik helq bigtuenge nepret közi bilen qaraydiğan boldi. Ahirqi 10 yil davamida Şerqiy Türkistanda yüz bergen bir qatar veqelerge Bingtuan dairliri bilen yerlik helq otturisidiki toqunuşlar sevep boldi.
Hazir, Bingtuandiki her bir Hitay işçining yilliq otturiçe kirimi 6763 Hitay yueni bolsa, Uygur déhqanlirining yilliq otturiçe kirimi 1000 yuengimu yetmeydu. Bingtuandiki Hitay ahalisining 60%din köpregi şeher-bazalarda yaşaydu. Halbuki yerlik helqning şeher-bazar nopusi aran 10% ni teşkil qilidu. Iqdisadi ve ijdimai jehettiki bu qeder zor periq bir tereptin yerlik helqning kommonist Hitay hakimiyitining adaletsizligige bolğan naraziliğini küçeytse, yene bir tereptin, Bingtuange bolğan öçmenligini téhimu olğaytmaqta.
Şerqiy Türkistanda yerlik helq bilen Bingtuan dairliri otturisidiki periq ve öçmenlik künsiri küçiyivatqan, Uygurlarning Hitay zulmiğa qarşi milliy musteqilliq herketliri evjélinip bérivatqan muşundaq keskin bir veziyette, Hitay hökümitining Şerqiy Türkistanda yene bir Bingtuan qurmaqçi boluşini mundaq bir qançe jehettin çüşünüş mumkin: Uning birsi,Şerqiy Türkistanda yene bir Bingtuan quruş, eslide Hitayning atalmiş “ğerpni içiş”pilanining bir qismi bolup, Hitay, Bingtuan quruş bahaside yene bir qançe milyon Hitay köçminini Şerqiy Türkistanğa yerleşturidu ve ular arqiliq, Şerqiy Türkistanning bayliqlirini téhimu keng-kölemde talan-taraj qilidu.
Yene birsi ikkinji Bingtuanning qurulişi, Şerqiy Türkistandiki Hitaylarning sanini hessilep köpeytiş arqiliq, yerlik helqni az sanliq urunğa çüşürüp qoyup, ularning jümlidin Uygurlarning milli musteqilliqqe érişiş işenç ve iradisini sunduruş hemde Uygurlar üstidiki basturuşni téhimu küçeytiş arqiliq, Şerqiy Türkistanni menggülük mustemlikisige aylanduruşni meqset qilidu.
Eger, Hitay hökümiti, yuqariki mesetke yétiş üçün,Şerqiy Türkistanda rastla yene bir Bingtuanni quridiğan bols, u halda, yerlik helq ustidiki zulum téhiu küçiyişi, buning aqibitide, Bingtuanlik-koçmen Hitaylar yerlik ahale otturisidiki ziddiyet-toqunuşlarning téihimu keskin tus élişi muqerrer!
Sherqiy Türkistan Information Merkizi 2001/09/26/ |
