Doğu Türkistan Enformasyon Merkezi & Doğu Türkistan

Helqara Kishilik Hoquq Teshkilati We Herqaysi Ellerdiki Kishilik Hoquq Jemiyetlirining Diqqitige!

Nöwette Sherqiy Türkistan Hitay teritoriyisi içide siyasi tutqunlargha ölüm jazasi berilip ijra qiliniwatqan birdin – bir rayon bolup, 1990 – yilidin buyan Hitayda Sherqiy Türkistandin bashqa rayonlarda siyasi mehbuslar ölüm jazasigha höküm qilinip baqmidi.
Bolupmu 1996 – yili < Shanhai anglashmisigha eza besh dölet ittipaqi > qurulghandin buyan, Kommunist Hitay hakimiyitining Uygurlargha qaratqan siyasi we diniy besimi hessilep ashti. Kommunist Hitay hökümiti hazir Sherqiy Türkistanda Uygurlarning milliy we diniy tuyghulirini tamamen yoqutush we bu arqiliq bu rayonni pütünley Hitaylashturush üçün sestimiliq halda heriket élip barmaqta.

Ikkinçidin, kommunist Hitay hökümiti buyil 4 – aydin etibaren Sherqiy Türkistanda Uygurlargha zerbe berishni asas qilghan < qattiq zerbe berish > herikitini bashlighan idi, bu heriket bashlanghandin buyan Sherqiy Türkistanning herqaysi rayonlirida 5000 din artuq Uygur < qanunsiz diniy unsur >, < milliy bölgünçi > digen sewep bilen qolgha elinip, eghir qamaq jazalirigha höküm qilindi, buning içide 60 tin artuq Uygurgha ölüm jazasi berilip öltürüldi. Bularning hemmisila Hitayning qanuni yol qoyghan daire içide normal diniy paaliyetler bilen shughullanghanlar we Hitay hökümitidin özlirining heq – hoqoqlirini telep qilghan bigunah insanlar idi.
Yuqarqilardin bashqa yene buyil kirgendin buyan Sherqiy Türkistanda yüzdin artuq Uygur uniwersitit oqughuçisi yuqarqi sewep bilen mekteptin heydeldi, beziliri qolgha elinip türmige tashlandi. Mesilen, buyil 6 – ayning 6 – küni Hitayning Xi‘an uniwersititida 2000 din artuq Hitay oqughuçi bu mektepte oquwatqan yüzdin artuq Uygur oqughuçigha hujum qilip, bezi Uygur oqughuçilarni qattiq yarilandurdi, Hitay saqçisi Hitay oqughuçilarni jazalash uyaqta tursun, eksiçe Uygur oqughuçilarni jazalap, 11 neper Uygur oqughuçini mekteptin heydidi.
Yéqinda Hitay hökümiti bilen Rosiyening teshebbusi bilen Özbekistannimu öz içige alghan < 6 dölet ittipaqi > ni qurup çiqti. Bu ittipaqning asasliq meqsidi, Sheriy Türkistandiki we pütün Ottura Asiya rayonidiki Uygurlarning üstidiki besimni tehimu küçeytishtin ibaret. Bu itipaq, Hitay hökümitini téhimu jasaretlendürdi. Hazir Hitay hökümiti Sherqiy Türkkistanda kishilik hoquqni éghir depsende qilmaqta. Diniy we milliy zulum hedsapasigha yetti we héçbir delil – ispatqa tayanmastinla herküni 10 lap Uygurni naheq halda tutqun qilip jazalimaqta.
Hitay hökümitining asasliq meqsidi, yeqin kileçekte Uygurlarni atsimilatsiye qilip yoqutup, Sherqiy Türkistanni tamamen Hitay tupriqigha aylandurushtin ibaret.
Ehwal shundaq turughluq Gherb döletlirining nöwette Sherqi Türkistandiki kishilik hoquq mesilisige qarita tutiwatqan pasip puzitsiyisı Uygurlarni qattiq ümitsizlendürmekte. Bolupmu 2008 – yilidiki olympic tenherket yighinining Hitaygha bérilishi Gerb döletlirining kishilik hoquq mesiliside Hitay hokümitige bériwatqan eng çong tawiz dep qarimaqta. Bu hil ehwallar Uygurlarning Gerib döletlirige bolghan ishençisini ajizlashturmaqta. Shunga biz çetellerde yashawatqan Uygurlar, Gherib döletlirining we kishilik hoquq teshkilatlarning nöwette Hitay hökümitining Sherqiy Türkistanda yürgüzüwatqan wehshi siyasitige közyümmasliqini we bu pajielerge jiddi tedbir élishini ümit qilimiz.