Dunyaning tereqi qilghan döletliride bügün Internet hayatning eng mohim bir parçisigha aylandi. Internet – helqara munasiwetlerdila emes, belki pütkül insani munasiwetlerdimu eng asasliq alaqilishish wastilirining biri bolup kelmekte.

Newette Internet – hewerlishishte, pen-tehnika almashturushta, ahbarat we jasusluqqa qeder ... her sahade pewquladde mohim rol oynamap kelmekte. Shuning üçünmu bügünki künde Internet dunya miqyasida nahayiti téz omumlushup, uni ishletküçilerning sani shiddet bilen éship barmaqta.

Méningçe bügünki kompiyutur dunyasida 21 – esirning ilim enggüshteri Internettin ibarettur.

Paydilinish imkani bolghan herkim üçün Internet dunyaning eynikidur. Çünki tereqqi qilghan döletler insaniyet paydilinidighan pütün melumatlarni Internet torigha kirigüzüp boldi.

Tereqqi qilghan döletlerde yéqin kéliçekte poshta het alaqisi we hetta fax arqiliq alaqélishishmu bir iptadai alaqe wastisigha aylinip qélishi turghanla gep. Nöwette tereqqi tapqan ellerde pütün radio programlirini, barliq gezit - jornallarni öyde olturup Internet tori arqiliq anglash we körüsh imkaniyiti mewjut.

Newette dunyadiki héli köpligen milletler duya tereqqiyatigha mas halda özlirining dat peryatlirini we arzu isteklirini Internet tori arqiliq helqara jamaetçilikke anglitishqa qarap yüzlenmekte. Buhil yüzlinish merküz milletlerning milliy dawasining tereqiyat qediminimu zor derijide tézletmekte. Men onneççe yildin buyan gherb dunyasida istiqamet qilip kiliwatqan bir Sherqiy Türkistanliq bolush süpütüm bilen yuqarqi eméliyetni çongqur his qilip yetkinim üçün, dunya tereqiyatining ihtijajigha maslishish we bizge ohshash Allahdin basqa yardemçisi bolmigan mezlum helqimning éçinishliq sadasini dunya jamaetçilikige téhimu layiqida anglitish we dunya jamaetçilikige mustebit Hitay zalimlirining Serqiy Türkistan helqige séliwatqan wehshi zulumliridin özwahtida janliq shekilde hewerdar qilish meqsitide 1996 - yili 6 – ayda Germaniyening München shehride "Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi"ni qurup çiqqan idim. Merkizimiz qurulghan haman Engilisçe, Germançe, Turkçe we Uygurçe bolup tört tilda Internet sahipisi éçip, Bu sehipeler arqiliq Sherqiy Türkistaning siyasi, ijtimai, iqtisadi we diniy weziyiti heqqide dunya jamaetçilikige kündilik hewer we melumat bereshke bashliduq.

Informatsiyon Merkizimiz deslepki qedemde Amerikidiki wetenperwer yash Abdurrahim Aitbayewning tehrirlikide Engilisçe éliktoronluq hewer name tehsis qilish arqiliq, dunya jamaetçilikige Uygurlar heqqide keng dairde melumat bérishke we hazirqiy dunyadiki meshhur gezit-jornallar, radio we telwizye istansiliri hemde helqaraliq çong teskilatlar Serqiy Türkistan heqqidiki kündilik hewer we melumatlarni Internet tori arqiliq merkizimizdin almaqta.

"Sherqiy Türkistan Informasyon Merkizi" memliket içi we sirtidiki helqimizning ahbarat we hewer ihtiyajini qadurush we Qazaqistan hökümiti terpidin yoqulang sewepler tüpeylidin taqiwetilgen 30 yilliq tarihqa ige "Yengi Hayat" gezitining ornini toldurush we uning izigha warisliq qilish meqsitide, bu yil 3 – ayning 15 – künidin bashlap heptilik ilmi we siyasi gezit "Uçqun"ni néshir qilighan iduq. Bu gezit üçün Internette mehsus sehipe eçilip, Uygurçe we Türkçe ikki hil tilda Tujiqétim Internet gezitini tarqitishqa bashlidi.

Informasyon Merkizi yene bu yil 8 – ayning 15 – künüdün bashlap "Uygur Awazi Internet Radiosi"ni tesis qilip çet’elde tunci qétim Uygurlarning musteqil radiosini barliqqa keltürdi.

Merkizimiz qurulghan tört yildin buyan weten içi we sirtidiki alaqisini küçeytishke alahide ehmiyet bérip kelmekte. Hazirgha qeder merkizimizning New York, Washington, Denwer, London, Madrid, Rom, Istanbul, Tokyo, Amisterdam, Stoklom, Sidny, Qahire we Moskowa qatarliq dunyaning merkizi seherliride 18 döletke tarqalghan 40 tin artuq muhbir bilen, Sherqiy Türkistan dawasini dunya jamaetige anglitish üçün hizmet qilip kelmekte.

Merkizimiz weten içi bilen bolghan alaqinimu wetendiki qerindashlirimizning hayatigha ziyan yezküzmeslik sherti astida kündin künge küçeytmekte.

Merkizimiz peydin pey anawetendin dunyagha eçilghan bir derizilik rolini oynap kelmekte.

Meselen: Yaponiyening asasliq jornallirining biri bolghan "SAPIO" jornilining 1998-yili 6-ayning 24-künidiki sanida dangliq jornalist Hideaki Oçiay ependining mehsus Sherqiy Türkistanni ziyaret qilip yazghan bir parça doklatini élan qildi.
Hideaki Oçiay ependi özining "BÜYÜK JUNGHUA IMPERIYISINING HEQIQI EHGWALI
JUNGGUODIKI "MILLI ZIDIYET"NING ENG ÇONGQUR QISMINI XINJIANG UYGHUR
APTONUM RAYONIDIN KÖRGILI BOLIDU" dégen témidiki tekshürüsh dokilitini yézip çiqishta " Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizi"ning Internet sehipiside tarqitilghan hewer uçurlardin toluq paydilanghan Hideaki Oçiay ependi merkizimizni çeteldiki Uygurlarning wekili dep qarap merkizimizning Internet sehipiside élan qilinghan uçurlargha tayinip turup, Hitay hökümitining Sherqiy Türkistan heqqidiki yalghan yawidaq uçurlirini qattiq pash qilghan. Mesilen: Uning mezkur dokilatidiki "Aptonup rayonluq hökümet kadirining dégenliri bilen Uyghur terepning bergen uçuri otturisidi zor perq" dégen paragirafida, Hideaki Oçiay ependi "Aptonom rayonluq helq hökümiti"ning muawin reisi Abduqadir nesriddinning "Uyghur ösmurlirining mektepke kirish nisbiti 98% yetti" dégen sözige ishenmigen we merkizimizning Internet sehipiside Sherqiy Turkistanning muarip ehgwali toghrisida bergen melomatini eynen köçürüp alghan. Hideaki Oçiay ependi mushkur dokilatida bu heqte tohtulup mundaq dep bayan qilidu: "A. Nesriddin efendining dégenliri ras bolsa uçaghda Shinjang Junggodiki muaripi eng tereqqi qilgha rayunlarning biri bolatti. Lekin Germaniyening München shehridiki "Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizi"ning Internet arqiliq melumatida mundaq dep yezilghan: "Shinjang Aptonumrayunning muarip siyasiti bashtin ahiri Uygurlarni nadan halette qoyushni meqset qilghan". Hazirqiy mekteplerning 70% Hitay tili bilen ders ötilidu, Uygurlarning 60% sawatsiz. Nopusning 60% Uygur turuqluq bashlanghuç mekteplerge kirgenler aran 52.3%, Otturmektepke kirgenler 31.5% teshkil qilidu, Toluq otturgha kirgen Uygurlarning 97% Universititqa kirelmeydu, hetta ulaar Universititni püttürgen teqdirdimu milliy kemsitish sewebidin Henzulardek hizmetke orunlishalmaydu. Bu ehwal Uygurlarning muaripqa bolghan qizghinliqini éghir derijide suslashturudu.

Yuqarqidin bashqa yene Yaponiyede çiqiwatqan bashqa gezit-jornallarmu merkizimiz élan qilghan melumatlardin paydilinip kéliwatidu.

Internetni çetellerde Uygurlar asasi jehettin 1990 – yillardin bashlap ishlitilishke bashlidi.

Eng aldi bilen Amerika we Yaponiyede oquwatqan Uygur oqughuçilar ottursida éliktironik het " E-Mail" alaqisi quruldi. Çetellerdiki Uygur oqughuçilar özliri oquwatqan Ali mekteplerdiki "Éliktironik het"tin paydilinip özara alaqisini küçeytishke bashlidi.

Bugün tashqi dunyadiki Uygurlar içide Internet ishletküçiler ançe köp bolmisimu, emma helqimiz Internetning qançilik ehmiyetlik bolghanliqini hélila tonup yetti.

Insha Allah bundin keyin Uygurlar içide Internet ishletküçiler téhimu köpeygüsi!

Anawetinimizde Internettin paydilinish nahayiti tes we Internet paydilinish imkaniyiti yoq diyerlik. Çünki Hitay hökümiti 50 yildin béri pütün küçi bilen Uygurlarni dunya milletliridin ayrip, Uygurlarning tashqiy dunya bilen alaqe baghlishigha tosqunçiliq qilip kelginidek, Uygurlarning Internettin paydilinishighimu qattiq tosqunçiliq qilip kelmekte. Bu hil ehwal Hitay boyiçe omumi yüzlük mewjut bolsimu, emma, Sherqiy Türkistan we Tibet ohshighan yerlik milletler rayonlirida bu hil ehwal téhimu éghir.

Dunyada bügün insanlarning Internetke kirishke tosqunçiliq qilwatqan birqançe dölet qaldi. Bular kommunistik diktorluq tuzimi astidiki Hitay, Jenubiy Koriye we Kuba qatarliq döletlerdin ibaret. Bu döletler Internettin némishke shunçiwila qorqudu? Çunki Internetke kirgenla dölet duya bilen pütünliship ketidu. Internet - dunyada çegrasiz bir dunyadin ibarettur. Uning üçün diktatur döletler Internettin ölgüçe qorqmaqta.

Mesilen: Taiwande néshir qiliniwatqan "Zhongyang Ribao" hewirige qarighanda, 1998 – yili 9 – ayning 2 – künidiki sanida élan qilinghan bir hewerde, Hitay hökümiti mehsus dölet biheterliki yighini éçip, weten içi we sirtidiki hitaygha qarshi herketlerge 5 türlik qarar alghan bolup, bu qararlarning 5 – side " Internetke bolghan bashqurushni küçeytish, bolupmu düshmen küçlerning Internet saypilirini pütünley tosup tashlash" diyilgen.

Yuqarqiy gezitning hewiride bu heqte mundaq dep bildürülgen: " Hitay Komunistik Partäyési  Internetni bashqurush üçün, yéqinda bu toghruluq nizamname élan qildi hem "Internet saqçiliri"ni köpeytip, memlikettiki barliq Internet ishletküçilerni tekshurushke bashlidi; Yene Internet mutehesislirini ishqa sélip, çet'el bilen alaqe qilghanlarni izdesh, izini qoghlash we alaqe qilghan orularni taqiwetishtek çarilarni qolliniwatidu. Tianjin sheherlik dölet biheterlik idarisi yéqinda mutahessislerni orunlashturup, intayin yuquri süpette qoghlash, tekshürüsh sisytimisini qurup, çet'eldiki düshmen küçler bilen alaqisi bar Internetke baghlanghuçilarni tékshürüp eniqlashqa bashlidi.

Shangheydiki démokrat zat Lin Hai ependi çet'elde çiqidighan éliktronluq jornal "Çong Paydilinish (Da Cankao)" we "Kiçik Paydilinish ( Xiao Cankao)" gha dölet içidiki Internet ishletküçi orunlarning isimlikini bergenliki tüpeylidin "döletni aghdurghuçi" gunasi bilen qolgha élindi".

Huddi yuqirqi hewerde bayan qilghinidek Hitay hökümiti 1998 – yili 9 – aydin bashlap "Sherqiy Türkistan Informartsiyon Merkizi"ning Internet sahipilirining biri bolghan " http://www.uygur.com " ni tosishqa bashlidi. 1998 – öktebir eyidin bashlap mezkur sahipimizning Hitay içidikin ziyaretçiliri aziyip qaldi.

Hitay hökümiti " uygur.com"ni tosa biz bashqa bir isimni ishlitimiz. U isimni tosa uçaghda yene bir isimni qollinimiy bu biz üçün ançe tes emes. Emma qiyinçiliq bizning helqimizge bolidu, çünki kishiler yéngi bir isimni ügünüp bolghuçe héli awariçiliq tartidu.

Hazir Hitay içide Internet sahipilirige kirish nahayiti zor derijide küçeymekte. Bu hil ehwalda Hitay hökümitining herbir kishige birdin "Internet saqçisi"ni qoyup bolushi natayin. Hulase kalam. Biz düshminimizning qorqan qurallariridin paydilinishni bilishimiz kerek.

1996 – yili "Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizi" qurulushi hamanla, shu yili küzge qalmay merkizimizning Internette "web" sahipisi éçildi. Bu sahipimiz eçilghan tört yil buyan, dunyaning herqaysi jayliridin sahipimizge kiridighan ziyaretçiler kündin – künge köpeymekte.Bugün bizning Internet sahipimizni her ayda 60 artuq dölettin hökümet organliri, Universititler, Akedemik tetqitan orunliri, helqaraliq teshkilatlardin tartip.... we hetta shehislergiçe bolup ottura hisap bilen 3 mingdin artuq kishi ziyaret qilmaqta.

Merkizimizge Sherqiy Türkistan heqqide melumat sorap normal we éliktironluq het wastisi arqiliq ayda ottura hisap bilen 100 parçigha yéqin het kelmekte.Bularning içide herqaysi döletlerning radio – telvizye we gezit-jornallarning muhbirliri, tetqiqatçilar, siyasiyonlar, sayahatçiler we Sherqiy Türkistan mesilisige qizziqiwatqan adettiki shehislermu bar.

Omumilashturup éytqanda Internet dunyasigha yüzlünüsh milliy dawayimizni helqaralashturushni ishqa ashurushning eng mohim shertlirining biri. Çünki u bügünki dunya tereqqiyatining jiddi teqezzasi we shundaqla weten sirtida élip beriliwatqan milliy dawayimizning mohim éhtijlirining biri. Internet arqiliq milliy dawayimizning nöwettiki iqtisadi yüküni zor derijide azaytqili we paaliyet dairisini téz sürette kengeytkili boludu. Shuning üçün méningçe weten sirtida milliy dawayimiz bilen shughulluniwatqan teshkilat we shehislirimizning iqtisadi imkanlirini seperwer qilip, Internet dunyasigha yüzlinishke ehmiyet bérishi, iqtisadi ehwali birqeder yahshi bolghan wetendashlirimizning özliri istiqamet qiliwatqan döletlerde paaliyet élip beriwatqan Sherqiy Türkistan teshkilatlirining bu hil sharaitqa igi bolishi üçün iqtisadi jehhettin yardem bérishi lazim.

1999-08-30 küni Germaniye München