Öz muhbirimiz Bughdaning wetendin biwaste bergen hewirige asaslanghanda, Atalmish „ Aptonom rayonluq mohit asrash idarisi " yéqinda, Sherqiy Türkistanning 1998 – yilliq mohit ehwali heqqide omumi ahbarat élan tarqatqan bolup, Hitay hökümitining mezkur ahbaratida, Sherqiy Türkistanda sheherlerni merkez qilghan halda muhitning éghir derijide bulghunushqa qarap tereqqi qiliwatqanliqi, Ekilogiyélik mohitning weyrançiliqqa uçrassh dairisiningmu barghansiri kengiyiwatqan liqi tepsi bayan qilinghan.

1. Suning Bulghush Ehwali.

     Yuqarqi Ahbaratta bayan qilinishiçe, Hitay hökümiti Sherqiy Türkistandiki 42 asasliq derya eqini, 7 köl we su ambirida suterkiwini we supitini tekshürüsh arqiliq, bularning içide 6 sheherning yerasti süyining ( içimlik su ) éghir bulghunushqa uçirighanliqini we qismen zeherlengenlikini tekshürüp çiqqan.

2. Hawaning Bulghunishi.

     Yuqarqiy ahbaratta, 1998 –yili pütün Sherqiy Türkistanning omumi hawasining bughunush eehwalining uning aldinqi yilidikige qaringhanda roshen halda ashqanliqi, Shimali rayonlardiki sheherlerning hawasining bolsa asasen qumtozanglirida bolghayliqini, Ürümçi shehrining Sherqiy Türkistan boyiçe hawa mohitining bulghunush ehwali eng eéghir sheher ikenliki bayan qilinghan. Ahbaratta yene hawaning bulghunush derijisining yildin - yilgha éshiwatqanliqi alahide tekitlengen.

3. Sheher Mohitning Bulghunushi.

     Hitayning ahbaratida, Sherqiy Türkistanda sheherlerning kereksiz qattiq jisimlarda bulghunush derijisining éghir ikenliki, tashlanduq qattiq jisimlarning yerlerni igelliwélish bilen birge, yerasti su menbélirinimu éghir derijide bulghawatqanliqi, hetta bu qalduq jisimlarning zeherlik gaz tarqitiwatqanliqi, sheherlerning içide Aqsuning bulghunush ehwalining eng éghir ikenliki bayan qilinghan.

4. Terilghuyer, Orman We Yaylaqlarning Bulghunushi

     Yuqarqi ahbaratta, Sherqiy Türkistandiki terilghuyer, orman we yaylaqlarning omumi mohitining ançe menun qilarliq deerijide emesliki, su – tupraqning yilliq yoqap ketish kölümining 164 ming giktargha yétidighanliqi we her yili ottura hesap bilen 123% eship beriwatqanliqi bayan qilinghan.

5. Ekilogiyilik Mohitning Bulghunushi.

     Yuqarqi ahbaratta, Sherqiy Türkistandiki derya – köllerning ékilogiyilik mohitning nöwettiki wezipisining kishini endishige salidighanliqi, aasasen Tarim deryasi wadisidiki yeshilliq karidorining ékilogiyilik mohitning kündin – künge naçarlap ketiwatqanliqi, Sherqiy Türkistan boyiçe yeshil wadilerning yilliq qaqasliship ketish kölimining 46 ming 600 giktargha yetkenliki, nöwette yawayi haywanlarning 22.3% tining yashash mohitining éghir tehdidke duç kiliwatqanliqi bayan qilinghan. .