Şerqiy Türkistandin Heverler

1998 - yili 3 - Öktebir öz muhbirimiz Abdullah Pamir heviri


Bu yil Avğus éyining 25 - küni kéçide Qeşqerning Qarğiliq nahyesi teveligidiki Uşşaqbaş néfitligide 3 neper namelumkişiler amanliq saqlaş iddarisining 5 saqçisini étivétip qéçip ketken.

Bu yil 7 - ayning 25 - küni Qeşqerning Maralbeşi nahyesi Sériq boya kentidin Turanisahan, Sahiphan, Meryemhan ve Bahargul isimlik 4 neper ayal mecburi tuğut çekleş opirassiyeside ölüpketken. Opirassiye qilğuçi bir Hitay ( er ) dohtur bolup, operessiye ceryanida yuqirqi ayallarning balayatqusini késivetken ve içidiki balilarni élip taşlivetken. Bu ayallar opirassiye qilinğan künidin başlap 6 kün cantalişip ölup ketken. Bu ehvaldin kéyin yuqirqi 4 neper ayalning ailisidikiler Hukümetke qattiq naraziliq bildürgen bolsımu Hukumet ularning erzini soraş uyaqta tursun eriz qilğuçilarning hemmisini qamaqqa élip Maralbéşi nahyilik turmiğa soliğan.

Bu yil 5 - ayda Hoten nahyesi Hanériq yézisi Tuynon yézisidin Nizamiddin Ahunnning 13 yaşliq qizi Meremnise ve 11 yaşliq qizi Qamernise isimlik ikki qizni mekteptin kilivatqanda Hoten şeherlik pahta zavutida işleydiğan ikki Hitay qizlarni aldap, Qaraqaş deryasi boyiğa apirip qizlarğa basqunçiliq qilğandin kéyin, ularni öltürüp deryağa taşlivétip qéçiş ceryanida bir Uygur ayal buni körup qalğan ve derhal saqçi idarisiğa bildürgen. Saqçi idarisidin ikki Uygur saqçi derhal herketke kélip heliqi ikki cinayetçi Hitaylarni tutqan bolsimu ularning yuqirisidiki Hitay saqçilar ikki Hitayni qoyup bérip pütün gunani ikki Uygur saqçiğa artip ikki Uygur saqçini qamaqqa alğan. Yuqirqi cinayetni paşqilğan ayal, bu cinayetni işligenler Uygur saqçilar emes, bu ikki Hitay dep guvaçiliq bersimu u ayalning guvaçiliqini héçkim tingşimiğan.

Bu yil 7 - ayda Aqsu vilayéti Kelpin Nahyésining ğerbidiki Hitaylar qurğan bir gunggurt yéği işlep çiqiridiğan zavut namelum kişiler terpidin otquyulup koydürüvétilgen, 28 Hitay ölgen.

Bu yil 7 - ayda Qarqaş nahyéside Hitay hukümiti heç bir gunasiz, namaz oquğan ve béşiğa aqdoppa keygen dégen bahane bilen 150 neper Uygur yaşni qamaqqa alğan. Hetta seherde tenherket qilip yugurgen Uygur yaşliridin 20 nepirini tutup ketken.

Bu yil 5 - ayda Ürümçi şehri Neming Bankisiğa 4 nepr qoralliq adem kirip, Hukümetning 300 ming dollarni bulap ketken. Hukümet bu işni taliplar qildi dep gumanlinip, Ürümçide beşiğa doppa keygen 50 kişini qamaqa alğan. Bu veqedin azvaqit ötmey heqiqi bulangçilardin Hitaylardin ikkisi tutulğan, qalghan ikki Hitay pütün pullarni élip qéçip ketken. Amma Hitay hukümiti Bankini buliğan Hitaylar tutulup 20 kundin kéyin, buningdin burun guman bilen qamaqqa alğan 50 neper Uygurlarning herbiridin on ming helq puli cirmane élip qoyup bergen.

Yene Urumçi şeherlik Birinçi turmida 7 - ayda yette neper diniy oquğuçini turmidin qéçişqa urunğan dep bir kéçide hemmisini étivetken.
Bularning bezilirining yaş ve isimliki tövendikiçe:

Ili Emet, Aqsu Konaşeher nahyésidin, 22 yaş.
Ehetcan Aqsu Avat nahyésidin, 24 yaş.
Muhammed Abdullah Qaraqaş nahysi Qoça yézisidin, 23 yaş.
Obulhesen Yusup Hoten Lop nahyési bazar içi Topdigen yerdin, 25 yaş.