Hitay Kommunistliri 1990 - yili Sherqiy Türkistanda Barin weqesi yüzbergendin bashlap, Islamiyetke qarshi siyasi herket bashlighan idi. Bu siyasi herket 1996 - yili April eyida " Qattiq Zerbe Berish " herkiti digen nam bilen eng esheddi pellige yitip ta bügüngiçe dawam qilip kelmekte. Shuninggha ulapla 1996 - yili May eyining beshida Sherqiy Türkistandiki atalmish "Aptonom Rayonluq Partkom"i hizmet yighini çaqirip, Sherqiy Türkistandiki milliy we diniy pa'aliyetlerni tehimu esheddi basturdighanliqini jakalighan. Buni biz shu yighin dokilatining 1996 -yili 5 - ayning 7 - küni " Shinjiang Geziti " de elan qilinghan qismidin körüpalalaymiz:".... Ikkinçi, keskin tedbir qollunup, mekteplerning oqutush tertipini çing tutup tertipke selish kerek.diniy herketlerning adettiki mekteplerni çiritishige,herqandaq ademning oqughuçilargha milliy bölgünçilik idiyisi we diniy eqidilerni singdürüshige yol qoyulmaydu. Oqutush matiryalliridiki milliy bölgünçilikni terghip qilidighan, diniy eqidilerni bazargha salidighan mezmunlarni qet'i çiqirip tashlash lazim. Üçinçi, medinyet bazarliri, neshiryat we metbuat tarmaqlirigha bolghan bashqurushni küçeytip, tarihni burmilaydighan, milliy bölgünçilik we qanunsiz diniy idiyelerni terghip qilidighan kitap - jornal, ün - sin buyimlirini birdek tekshürüp musadire qilish hem alaqedar kishilerge qanun boyiçe tekshürüp, ulardin jawapkarliqni sürüshtürüsh kerek....

.... Merkezning buqetim qanunsiz diniy herketler bilen milliy bölgünçilikni ohshashla Shinjiangning muqimliqigha tesir yetküziwatqan asasliq hewp qatarigha kirgüzüshi, milliy bölgünçilik we qanunsiz diniy herketlerning hewplik harektirining mahiyetlik yighinçaqlinishi. U intayin qaratmiliqqa ige we intayin mohim. Küresh tejribiliri bizge shuni uqturdiki qanunsiz diniy teshkilatlar tüp yiltizidin yoqitilmaydiken, milliy bölgünçi küçlerni teltüküs tazlash mumkin emes, Shinjiangning uzaqqiçe emin tepishidin söz eçishmu mumkin emes.

     Milliy bölgünçilik -- milletni parçilaydighan, wetenning birlikige buzghunçiliq qilishni meqset qilghan eksiyetçil siyasi teshebbus, eksiyetçil ijtima'i idiyiwi eqim we eksiyetçil herket. Uning eksiyetçil mahiyiti Junggo kompartiyisi rehberligidiki sotsiyalistik helq hakimiyitige qarshi turush we uni agdurush, wetenning birlikini parçilash, her millet helqining ittipaqliqi, teniçliqi we behit - sa'aditige buzghunçiliq qilish. Milliy bölgünçiler öz millitini öz içige alghan herqaysi milletlerning tüp menpeetige ziyan yetküzdi. U her millet helqining ortaq düshmini, biz bilen milliy bölgünçiler ottursidiki küresh bir meydan hayat - mamatliq sinipi küresh. Buningda murssiyege yol qoyulmaydu....."

     Hitay hökimiti Sherqiy Türkistangha qaratqan yuqirqi diniy we milliy yoqutush siyasitige asaen " Qattiq Zerbe Berish Herkiti" ning aldi - keynide ilgiri - ahiri bolup Sherqiy Türkistan miqyasida yüzmingdin artuq diniy zatlar, diniy oqughuqilar we bir türküm milliy ziyalilarni " bölgünçi " digen qalpaq astida qolgha aldi. Buning eniq delili hazir Sherqiy Türkistanda diniy we siyasiy jehettin qolgha elinghanlarning köplikidin burun bar bolghan türmilar yetmey, yengidin her nahyige türmilar selinmaqta.

     Bolupmu ikki yilgha yetmigen waqit içide Hitay hökimitining Sherqiy Türkistandiki yash diniy oqughuçilarni tutushni intayin esheddileatürdi. Bu tutqunlarning gunahi kommonist Hitayda diniy mekteplerning men'i qilinghanliqi sewebidin mehelliwi diniy zatlarda telim alghanliqidinla ibaret. Hazir bolsa Hitay kommunistliri tighning uçini çonglargha qaritip, normal diniy pa'aliyet qilghan Uyghur jamaetçilikining mesjidlirini yighishturishqa bashlidi.

     Mushu ayning 3 - küni Hoten wilayitining Qarqash nahyiside 72 mesjidni, Hoten nahyiside 50 mesjidni türlik bahane - sewebler bilen çeqip tashlidi. Hitay hokimiti yene Hoten wilayiti boyiçe 500 din artuq mesjidni çeqishni pilanlighan. Qeshqer wilayitining Qarghiliq nahyiside mesjid çeqish jeryanida hökimet ademliri bilen jamaet ottursida çiqqan majrada birqançe kishining ölgenlik hewirini ishençlik menbelerdin alduq.

     Buningdin burun Hitay hokimiti kompartiyege eza bolghan milliy kadirlarning namaz oqush we normal diniy pa'aliyet elip berishini çekligen bolsa, hazir Hitaydiki pütün milliy kadirlarning mesjidke kirip namaz oqushini pütünley çeklidi.

     1997 - yili Aprilda Aptonum rayundin 500 din artuq Uyghur kadirlarni yeza - qishlaqlargha mejburi ewetip, helqning diniy we milliy hisyatini özgertish wezipisini intayin eghir shertler bilen yüklidi.

     Nöwette Hitay hökimiti " Qattiq Zerbe Berish Herkiti " ni yash diniy oqughuçilargha qaritipla qalmay, bu herketni Sherqiy türkistanning herqaysi ottura we Ali mekteplirigimu elip barmaqta. Mushu 7 - ayda Hitay hokimiti Tarim yeziigilik uniwersitidin 30 din artuq ( buning içide sekkizi qiz ) Uyghur oqughuçini " milliy bölgünçilik idiyisi tarqatqanliq we namaz oqughanliq gunahi " bilen mekteptin qoghlandi qilghan.