3. Bu "Hizmet Etriti" din Hezer Eyleng

Atalmish "Aptonom rayonluq partikom"ning sekritari Wang Lequan Hotende qilghan mehpi doklatining 2 – paragirapida, hökümetning herqaysi yéza – kentlerge "hizmet etriti" digen niqap astida iwetken jasus we paylaqçilirining asasi weziypisi qeqqide nuhtuluq tohtalghan bulup, uning bu heqte qilghan bayanlirida, her qaysi yéza – qislaqlargha iwetilgen "hizmet etretliri"ning asasiy wezipisining qandaqtur hitayning metbuatlirida bayan qilinghinidek asasi qatlamlarning ishlepçiqirishigha yardem bérish emes. Belki yerlik déhqanlarni qattiq nazaret astigha élish, her bir Uygurning 24 saetlik paaliyitini küzütüp, "gumanliq kishiler" heqqide yuqurigha melumat bérish ikenlikini nahayiti éniq tekitlengen.

Wang Lequan bu "hizmet etretliri"ning wezipisi heqqide tohtulup eynen mundaq digen: "küçlük hizmet etiretliri belgilengen urunlirigha jaylashqandin kéyin, gumanliq kishilerni we dilolarni éniqlap çiqishqa diqqet qilishi, kenttiki barliq kishilerning qiyapitini tekshürüp çiqishi lazim........ omumen bir qançe yillap sirtqa çiqip ketkenlerni yaki yoqap ketkenlerni qattiq tekshürüshimiz, bu kishilerning aqiwitini éniqlap çiqishimiz kerek, sirttin kelgen kishilernimu éniqlash lazim, bu adem kim? Nimige keldi? Yene bezi shu jayda olturushluq bolmighan, dayim bu rayonda heriket élip baridighan herketçan kishilerningmu bu jaylarda néme qilidighanliqini tekshürüp éniqlash lazim.

Sekritar Wang Lequan öz sözide, yéza qishlaqlargha iwetilgen bu paylaqçilarning herket élip bérish taktikiliri heqqide télim bérip mundaq dep bayan qilghan: "hizmet etretliri orunlashqan jaylarning hemmisi düshmen weziyiti intayin murekkep bolghan nahayiti ajiz jaylar, bu jaylarda burun biz bézi tejribilerni hasil qilghan, hizmet etritini kirgüzsek, puhralar hizmet etiritidiki yoldashlargha yéqinlishishqa we bizge ehwallarni inkas qilishqa jüret qilalmaydu, çünki ular yaman kishilerning paylap qélishidin we öç élishidin qorqidu, shunga biz puhralarning özlirige bérip tamaq yigeç ançe – munçe paranglashsaqla bezi ehwallarni igelliyeleymiz, eger sen qopup, "Özligingdin kélip hizmet etritige ehwallarni inkas qil" diseng, u çaghda puhralar buni halimaydu, shunga puhralar bilen "3 te birge bolush" ni yeni tamaqta, ishta we yétip – qopushta birge bolush lazim... eger siler 8 – 10 kishi bir yerge yeghiliwélip, ayrim ashanida tamaq yep olturiwalshanglar, u çaghda hizmet etritini békindurup qoyisiler – de héçqançe melumatqa erishelmeysiler!"

Biz Wang Lequanning yuqarqi bayanlirigha artuq mulahize yürgüzmisekmu, "Hizmet etriti" digén niqap astida yézimu – yéza, mehellimu – mehelle timisqilap yürgen bu kishilerning tamamen kommunist Hitay hökümitining kespi jasus we paylaqçiliri ikenlikini roshen halda körüwalalaymiz, bu, pütün Sherqiy Türkistan helqining, jümlidin Hoten helqining tehimu hushyar bolushigha tegishlik jiddi bir mesilidur.

Wang Lequan öz sözide zeherhendilik bilen "Bir kentte kimning yanam kishi ikenlikini we kimning herkitining gumanliq ikenlikini sirttin kelgenler bilelmeydu, emma bu kenttiki puhralar jezmen bilidu, "Bilmeymen" digini yalghan, köp sandiki puhralar otturigha çiqishqa jüret qilalmaywatidu!" dep bayan qilghan. Wang Lequanning bu bayanliri bir tereptin kommunist Hitay hakimiyitining Sherqiy Türkistanda neqeder yetim halgha shüshüp qalghanliqini körsetse, yene bir tereptin, Sherqiy Türkistanda kommunist Hitay hakimiyitige qarshi milliy heriketlerning intayin çongqur ammiwi asasqa ige ikenlikini, kommunist Hitay hakimiyitining çekidin ashqan zulum we bésim siyasitining Sherqiy Türkistan helqini peydin – pey oyghunushqa, birlishishke yüzlendüriwatqanliqini körsetmekte, dimek bu bir mustebit hakimyetning zawalliqqa yüz tutiwatqanliqining éniq alamitidur. Çünki Shireli bashçiliqidiki bir gurup yashning shünçe uzun waqittin béri Hitay dairlirigha tutuq bermey Hoten rayonida taki bügünge qeder özining mewjudiyitini saqlap qalalighanliqi, Hoten helqning ularni baghrigha mehkem basqanliqidindur!

Wang Lequanning sözidin melum bolushiçe Hitay hökümiti yene, yéza – qishlaqlarda yerlik helq teripidin çetke qeqilip biçare halgha çüshüp qalghan paylaqçilirini maddi jehettin righbetlendürüshke tirishqan.

Wang Lequan bu heqte tohtulup, "Omumen asasi qatlamlargha iwetilgenlerning hemmisini alahide itiyaz we qoshumçe yardemlerdin behriman qilimiz, töwenge çüshkenlerge maash qatarliq heer qaysi jehetlerde étibar bérimiz, çünki ularning hizmiti intayin japaliq we heterlik, emma aldi bilen yahshilirini tallishimiz, andin alahide imtiyazlardin behriman qilishimiz kerek" dep körsetken. Yeni Hitay hökümiti yerlik helqtin qorqup yéza – qishlaqlargha bérishtin bash tartqan we barghan teghdirdimu top – top boliwélip bir öyge békiniwélip talagha çiqalmay yatqan paylaqçi we jasuslirigha pul we alahide imtiyazlar arqiliq jasaret bérishke tirishqan.

Wang Lequanning sözide yene buningidin kéyin " Hizmet etriti " digen niqap satida yéza – kentlerge iwetilidighan paylaqçi we jasoslarning qoshumçe kent kadir we kent sekritari qilip teyinlinip uzun muddet shu jaylarda yoshurunup yatidighanliqimu ashkare halda otturigha çiqti.

Wang Lequan bu heqte tohtulup, "Nahayiti küçlük hizmet etretlirining bashliqlirini shu jayda uzun muddet qaldurup, ularni ishlepçiqirishtin asrap, qoshumçe kent kadir we kent partiye yaçikisining sekritari qilip teyinlishimiz kerek" dep körsetken. Yeni yerlik helqining içige singip kirelmigen Hitay hökümiti ahirqi hisapta mushu yolni tallashqa mejbur bolghan. Elwettiki bu Sherqiy Türkistan helqining alahide diqqet qilishigha tégishlik bir nuhta.