1. Wang Lequanning "Düshmen" digini kim?

Yéqinda "Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizi", atalmish "Aptonom rayonluq partikom"ning sekritari Wang Lequanning 1999 – yili 12 – ayning 17 – küni Hotende muawin walidin yuquri derijilik emeldarlar yéghinida qilghan mehpi doklatining toluq tekistini qolgha çüshürdi. Wang Lequanning mezkur doklati Hitay yézighida jemi 20 bet bolup, doklatning bash qismigha, "Intayin Mehpi" digen söz ilawe qilinghan. Wang Lequanning mezkur doklati jemi 15 piragirapqa bölüngen.

Wang Lequan doklatining bahs qismida, atalmish "Aptonom rayonluq partikom"ning 99 – yili 8 – ayning 16 – küni Hotenning muqimliq hizmiti heqqide mehusus yighin éçip, birqatar "ghelbiler"ning qolgha keltürülgenlikini bayan qilip, Hoten rayonidiki her derijilik emeldarlarning kompartiye körsetken sadaqetmenlikini aghzi – aghzigha tegmey mahtap kélip: "Hotende aldinqi bir mezgil içide muqimliq hizmitide ghayet roz ghelbiler qolgha keltürüldi, bu ghelbe asasen qolgha keltürülgini yoq, emma hizmetni üzüp qoyushqa bolmaydu, düshmenge nepes alidighan purset bermeslikimiz lazim, siler biz telep qilghan yölünüshni boylap muqimliq hizmitini yenimu çongqurlashturushinglar kerek". Dep tekitligen. Yeni Wang Lequan bu sözliri arqiliq, buningdin kéyin kommunist Hitay hökümitining "Mumqimliq Hizmiti" digen niqap astida Hoten rayonida yerlik helqqe qaratqan bésim siyasitini yenimu küçéytidighanliqi heqqide bisharet bergen. Shuning bilen birge Wang Lequanning sözide atalmish "Aptonom rayonluq partikom"ning 99 – yili 8 – ayning 16 – küni Ürümçide Hoten rayoni heqqide qandaqtur bir siyasi muddiagha yétish üçün biwaste halda süyqest pilanlighanliqi we bu hil siyasi süyqestining "Aptonom rayon partikom"ning biwaste qomandanliqida Hoten rayonidiki her derijilik emeldarlar arqiliq pilanliq halda ijra qiliniwatqanliqi ashkare halda otturigha çiqti, çünki Hoten rayonining siyasi weziyiti 99 – yili 8 – aydin étibaren tedriji halda keskinlishishke bashlighan idi.

Wang Lequan sözining béshida yene özining bu qétim Hotenge kélishtiki meqsidi heqqide tohtulup, "Qeti iradige kélip, neçe 10 yildin buyan bolupmu 90 – yildin buyan Hoten rayonida düshmen ehwalining intayin éghir we murekkep bolushidek weziyetni tel – töküs özgetishimiz lazim, bu qétim bizning kélishtiki meqsidimizmu mana mushu mesilini hel qilishtin ibaret" dep körsetken. Yeni Wang Lequan öz sözide neçe 10 yildin buyan Hoten rayonida "Düshmen" weziyitining murekkeplikidin söz qilghan, bu yerde "Düshmen" digini kim? Elwettiki Wang Lequanning düshmini yillardin buyan kommunist Hitay hakimiyitining zorawanliq siyasitige teniçliq shekli arqiliq özlirining naraziliqlirini bildüriwatqan Hoten helqidin ibaret. Çünki 90 – yillardin kéyin Hoten rayonida yüz bergen bir qançe zor siyasi weqelerni eslep ötkinimizde, Hoten helqi héçbir zaman keng kölemlik bir "Zorawanliq" yaki "Teroristik" heriket élip barmidi, 1995 – yili Hoten shehiride "7 – iyol" weqesi yüz berdi, yeni 95 – yili 7 – ayning 7 – küni Hoten shehiridiki 3 mingdin artuq Uygur Hitay hökümitining Hotendiki "Béytulla Mesjidi"ning hatipi Abduqeyyum Abdumejid qarimning wezipisini élip tashlighanliqigha naraziliq bildürüp, Hoten wilayetlik memuri mehkimining aldida teniçliq shekli bilen naraziliq namayishi ötküzgen idi, bu qétimqi namayish Hitay hökümiti teripidin qanliq halda basturuldi. 99 – yili Hotenning Lop nahiyiside "9 - awghust" weqesi yüz berdi, yeni 8 – ayning 9 – küni Hotenning Lop nahiyiside Murtaza isimlik bir Uygur yash Hitay hökümiti teripidin "Milliy bolgünçi" digen töhmet bilen ölüm jazasigha höküm qilinip étip öltürüldi, Murtazaning ailisidikiler hökümettin balisining jesidini qayturup bérishni telep qilghan bolsimu, emma Hitay hökümiti ularning téliwini ret qilip, jesetni qayturup bermidi, shuning bilen 10 mingidn artuq Uygur nahiyilik helq hökümitining aldida teniçliq shekli bilen naraziliq namayishi ötküzüp, hökümettin Murtazaning jesidini ailisige qayturup bérishni telep qilghanda, Hitay hökümiti qolida tömürning suniqimu bolmighan bu namayishçilarni qoralliq basturdi we shunindin étibaren Hoten rayonida herbi haletni yolgha qoyup, keng kölemde tutqun qilish herikiti élip bardi we köpligen bigunah yashlar heqqide tutush buyruqi tarqatti, üstidin tutush buyruqi çiqirilghan Küresh we Shireli bashçiliqidiki bir gurup Uygur yashliri amalsiz halda yoshurunup yürüp Hitayning saqçi we eskerlirige qoralliq zerbe bérish herikiti bashlidi. Dimek Wang Lequanning sözide "Düshmen" diyilgenler, kommunist Hitay hakimiyitining zorawanliqigha teniçliq shekli arqiliq naraziliqlirini bildürgen ashu bigunah Uygurlar idi.

Wang Lequan mehpi doklatining bash qismida, buningdin kéyin Hotende yürgüzilidighan siyasetning muhim nuhtisi qeqqide tohtulup, "Men bu yerde iqtisadi hizmet qeqqide tohtalmaymen, peqetla muqimliq hizmitini çöridigen halda pikir bayan qilmaqçimen, buningdin kéyin qet'i tewrenmestin, "Qattiq zerbe bérish" küçini ashurishimiz lazim, qattiq zerbe bérish kürishide, Shirélini qoghlap tutushni asasi mezmun qilish kerek" dep körsetken. Wang Lequanning bu sözi, buningdin kéyin Hoten helqining béshigha tehimu çong balayi – apetlerning kélidighanliqidin derek béridu.

Wang Lequan sözide yene, Qeshqer rayonidimu Yasin Memet bashçiliqidiki bir gurup yashning yoshurun halda Hitaygha qarshi heriket élip bériwatqanliqi, Yasin Memet bilen Hotendiki Shirélining Qeshqerning qaghiliq nahiyisidiki Ablikim Mehsumhajimning qolida birge oqughan taliplar ikenliki we bu ikkisining munasiwiti barliqi, shunga buningdin kéyinki asasiy nishanni Qeshqerdiki Yasin Memet bilen Hotendiki Shirélini qolgha çüshürüsh ikenliki bayan qilindi.

Dimek, Wang Lequanning bu sözi arqiliq, nöwette Hitay hakimiyitige qarshi qoralliq kürshlerning peqet Hoten rayonidila emes, Hotenge hoshna bolghan Qeshqer rayonidimu dawam qiliwatqanliqi otturigha çiqti.