Uygurlar Öz Yurtlirida Işsiz Qalmaqta
Şerqiy Türkistan Imformatsiyun merkizimizning
wetendiki muhpiri yolliğan ahparattin melum boluşiçe, ötken bir ay içide
Hotendiki eng çong yerlik sanaet karkaniliri hisaplanğan, Hoten toqumçiliq
fabrikisi we Hoten yipekçilik zawudining 700 neper işçisi iştin boşitilğan
bolup, bularning mutleq köpçiligi Uygurlar iken. Buning içide ayallar köp
sanni teşkil qilğan bolup, ularning béziliri muşu zawutlarda uzun muddet
işligen pişqedem işçilar, yene bir qismi téhi yéqinqi birqançe yil içide
herqaysi mekteplerni tügetken melumatliq yaşlar iken.
Zawut iştin qaldurulğan bu işçilarğa, ya hizmettin çekindürüş puli, yaki
turmuş kapalet puli bérmigen. 23-dikabir küni ulardin 300 dek kişi Hoten
waliy mehkimisining aldiğa yiğilip narazliq namayişi ötküzgen we wali bilen
körüşüşni telep qilğan lekin, wali ularnig derdini anglaşning orniğa, "
bundaq qilsanglar silerni topilangçi dep solitiwétimen, qaytip kétip wekil
ewetinglar" degen. Netijide, namayişçilar derdini héçkimge anglitalmay
qattiq soğaqta birmunçe saqlap ahir ilajisiz qaytip kétişken.
Nöwette Şerqiy Türkistanda, Uygurlarning peqet 10 pirsentke yetmigen azğina
bir qismila şeherde yaşaydu. Bular Şerqiy Türkistandiki şeher nupusing aran
20 pirsentini igileydu. Muşinçilik az sanni teşkil qilidiğan Uygur şeher
ahalisining zor bir qismi yillardin béri işsizliq azabini çékip kéliwatidu,
yéngidin oquş püttürgen Uygur yaşliri işqa orunlişalmay yil-yillap bikar
yürüşke mejbur boliwatidu.
Bu qandaqtur Şerqiy Türkistanda qilidiğan iş we iş orunlirining yoqliğidin
dérek bermeydu, bu pütünley, Hitay hökümitining Uygurlarğa yürgüzüwatqan
adletsiz siyasitining mehsuli! Barliq iş orunlirini Hitay köçmenlirining
igellep alğanliğining aqiwiti!
Mesilen, Şerqiy Türkistandiki eng çong sanaet merkezliridin hisaplinidğan
Ürümçi, Şihenze, Qaramay qatarliq çong şeherlerge we bu şeherlerdiki idare-
organ, zawut, kan-karhanlarğa qaraydiğan bolsaq, bu yerde işleydiğanlarning
90 pirsentining Hitay ikenligini körimiz, hetta u yerdiki birmunçe orunlarda
birmu Uygurni tapqili bolmaydu!
Emdi, Uygurlar ahlining 80 pirsentini teşkil qilidiğan jenubiy
wilayetlerdiki şeherlerdimu, ehwal yuqarqidin köp periqlenmeydu, bu yerdimu
şeherlerdiki çong-kiçik idare-orun we zawut-fabrikilarda işleydiğanlarning
70 pirsenti yenila şu Hitaylar. Uygurlarda işsizliq şunçe éğir bolup
turiwatqan bir ehwalda, 98-yili başlanğan " iş ornidin qalduruş siyasiti "
ning qurbanliri yenila aldi bilen şu şorpişane Uygurlar boldi! Zawut,
karhanilar, iş ornidin qalduruşni aldi bilen Uygurlardin başlidi. Netijide,
yéqinqi ikki-üç yildin béri téhimu köp Uygur işsiz qaldi, yéngi oquş
püttürgen Uygur yaşlirining iş tépişi téhimu teslişip ketti, sewebi, iş
orunlirining başliqliri asasen Hitay, ular, öz millitidin bolğan bir
sawatsiz köçmen Hitayni işqa aludiki, emiliyette, şu işqa layaqetlik,
alimektep püttürgen Uygur yaşlirini işqa almaydu!
Mesilen, muşu qétim Hotendiki iştin qalduruş weqesini élip éytsaq, Hoten
pahta toqumuçiliq zawuti şunçe köp Uygurni iştin qalduruş bilen bir peytte,
yene yéngidin, Hitay işçilarni qubul qilip turğan. Sewebi nahayti éniq ,
yeni, bu zawutning başliqi Hitay
..
