|
Sherqiy Turkistanning Herqaysi Jayliridida Hitay Saqchilirining Zurawanliqi Hessilep Ashmaqta
Öz muhbirimiz Bughda Ürümchidin hewqilidu
6 – Aughust Ürümchi shehri Sanshihangzi rayonida baj saqchiliri bilen Uygur mewe satquchiliri ottursida chong toqunush yüzbergen.
Toqunushta bir Uyghur er kishi qolgha élinip bir-nechche saqchi we bir Uyghur ayal yardar bolghan.
Bu weqe bir gurup baj saqchilirinining bir Uyghur edemning mélini musadire qilmaqchi bolghanda yüz bergen. Sodiger pulni tolimekchi bolghan, lékin saqchilar buninggha unimighan.
Bir Hitay saqchi méwesatquchý baqqalgha zorawanliq qilip mush kötürgen. Buni körgen etiraptiki edemler saqchining herikitige naraziliqni bildürgen bolsimu bajsaqchisi buni tingshimighan buninggha gheziwini basalmighan bir ayal saqchilargha méwelerni atqan. Saqchilar haman yupurshup kilip bu ayalni qattiq urghan. Saqchlarning bu zorawanliqigha chidimighan etraptiki ademlermu saqchilargha meve atqili bashlighan.
Aridin köp waqit ötmey yene 9-13 nomurluq bir gurup saqchilar kélip bu weqege qatnishiashi bilen bu toqunush téhimu chongayghan.
Bu weqede saqchilar bir Uyghur erni qolgha alghan köpligen Uygurlarni yaridar
qilghan.
Bu weqe yüzbergen kechte, tehminen 500 ge yéqin jamaet naheq tutup kitilgen ademning qoyup bérilishini telep qilip saqchi binasining aldigha kélip, 4 Uyghur wekilni saqchi idarisige kirgüzgen emma saqchiler bu ademni qoyup
bermigen.
Hazir qolgha élinghan ademning ahvali éniq emes.
Sanshihangzi Uyghur tijaretchileri jaylashqan bazar bolup, chetelliklerge
malumat yollighan digen bahane bilen qolgha élýnghan meshhur karhanichi Rabiye Qadir moshu bazarda soda qilip millioner bolghan
idi.
Bu rayonning etrapida asasen Uyghurlar yashaydu we köpünche dukanlarning
igiliri Uyghurlar. Qoshumche, nurghun kichik sodigerlerningmu soda merkizi. |
|
Surette:
Saqchi idarisini qorshiwalghan Uyghurlar |
Hurmetlik oqurmenler, Sherqiy Türkistanning herqaysi jaylirida Hitay eskerliri, Hitay saqchiliri we bajhadimlirining kichik tijaretchi we yézi déhqanlirigha qiliwatqan zorawanliqi künseri ashmaqta.
Misalgha alsaq 99 – yili 8 –ayning 8 – küni Hotenning Lopnahye bazirida bir Hitay jandarmisi bir Uygur qughunçidin 3 qoghunni élip, bir bir qoghunning pulini tashlap bérip mangghan, Uygur qoghunçi bu eskerlerdin qalghan 2 qoghunning pulini telep qilghanda, bu eskerler héliqi Uygur déhqanni neq meydandila qattiq urup – tepip hushsizlandurup qoyghan, bu naheqçiliqqa çidap turalmighan etraptiki yerlik helq héliqi Hitay eskerlirini qorshiwalghan, bu esnada saqçilar kélip Hitay eskerlirini qutquzup qalghan we héliqqi Uygur qoghunçini „adem toplap malmangnçiliq peyda qilghan“ digen tohmet bieln qolgha élip turmige tashlighan.
Tehi aldimizdiki ayda Aqsu rayonida bir Uygur déhqan bilen baj saqchiliri ottursida 120 yuan pul üchün chiqqan toqunushta baj saqchiliri Uygur déhqanni urup öltürüp qoyghan. Bu weqedimu Uygur déhqanning qolun qoshniliri we etraptiki ademler baj saqchilirining zorawanliqigha chidiyalmay saqchiler bilen urushup nurghun adem zaridar bolghan we nurghun adem hökümet teripidin tutup ketilgen. ( Merkizimiz bu weqeni jidi eniqlimaqta.)
Yene ötken ayda Ürümchide yuquri derijilik bir Hitay saqchi kadirining bir tax shoprigha qilghan zorawanliqi tüpeylidin etraptiki ademlerning gheziwige uchurap köpchiliktin harghudek tayaq yigen idi. |
