|
Helq Azatliq Armiyesi Sheriqiy Türkistanda Keng Kölemlik Herbi Maniwir Ötküzüp, Sherqiy Türkistan Musteqilliq Küclirige Heywe Qilmaqta
<<Washington Waqit Geziti>> 8 - ayning 3 - küni hewer qilishiche, Hitay Kommunisttik Helq Azatliq Armiyesi 8 - ayning 2 - künidin bashlap Sherqiy Türkistanda tarihta misli körülmigen keng kölemlik herbi maniwir ötküzüp, yerlik az sanliq milletlerge we ularning üzlüksiz élip bériwatqan musteqilliq herkitige heywe qilmaqta.
Hewerde mundaq diyilgen, gerce aldin élan qilinmighan bolsimu, nechche yüz herbi mashina, tangka we broniwiklar Qeshqerge 12 engiliz chaqirim kilidighan Qeshqerning shimalidiki igizlikte, 4 künlük herbi maniwirgha teyyargarliq qilmaqta. Urush ayrupilanliri we tik uçar ayrupilanlar bu rayunning töwen hawa boshluqida uchup charlash élip barmaqta. Tagh üstige chong qarigha élish nishanliri sizilghan.
Ottura Asiya Rayunining Herbi Hemkarlik Amanliqigha mesul bolghan Lanzhou Herbi Rayuni, 69210-diwiziye we bashqa birnechche ming eskerning Sheriqiy Türkistanda ötküzülidighan nahayiti kem uchraydighan bu qétimqi ras oq herbi maniwirigha qomandanliq qilish üchün yuquri derijilik herbi emeldarlarni ewetken.
Hazirgha qeder, maniwirning tepsile ehwali Qeshqer helqige uqturush qilinmighan bolsimu, Biraq keng kölemlik esker yötkeshni yoshurghuli bolmaytti. Sheher merkizidiki bir mesjid etrapidiki bir yerlik kishi mundaq deydu, "Maniwir bizge qaritilghan bolmay, kimge qaritilghan?" U kishi sözining ahirida muhpirgha özining ismini sorimasliqni, bundaq sezgur mesilile sewibidin özige ziyan yitip, "chong tazilash" herkiti jeryanida turmigha kirishtin saqlinishini éytqan.
Hitayning bashqa rayunliridiki jinayi herketlerni tazilashni mehset qilghan "chong tazilash" herkiti, Sherqiy Türkistangha barghanda özgürüp"Sherqiy Turkistan Bolghunçiliri"ni yoqutishni mehset qilghan "chong tazilash" herkitige aylanghan.
Sherqiy Türkistan 8 döwlet bilen chigridash bolup, u Sabiq Sowit Ittipaqining 3 ittipaqdash jumhuryiti we Afghanistanni öz ichige alidu. Bu döwletlerdiki Islam küçliri küçlük bolup, Sherqiy Turkistandiki yerlik az sanliq milletlerning musteqilliq herkitini qollap kelmekte. Shunga "Hitay kommunistlirining Sherqiy Türkistandiki bu herbi maniwirining mehsiti, Islam küchlirini qoghlap chiqirip, chigra mudapiesining ihtiyajini qandurushtin bashqa, öz küchini namayen qilip, daim Hitay hökümitini wes-wesige sélip turidighan bu rayunni konturul qilish iqtidarini kücheyitish"tin ibaret dep qaralmaqta.
Hitay Kommunistlirining yéqinda BDT ning Irqiy Kemsitix Kometetigha yollighan dokilatida "chong quruqluqtiki 55 az sanliq milletning mediniyet hoquqi we kishilik hoquqi tuptin qoghdilinindi, az sanliq milletlerning ihtisadi we ijtimayi orni yahshilandi" diyilgen. Biraq Kishilik Hoquq Teshkilatliri Beijingning bu dokilatini inkar qilip, Hittay Koministlirining Uygurlargha yurgiziwatqan siyasitini éyipligen.
Hewerde mundaq diyilidu, Hitay kommunistlirining Hitay köchmenlirini Sherqiy Türkistangha köchüp bérishqa righbetlendurishi, Hitayning u rayundiki hizmet we ihtisadi tereqqiyat pursitini igellexni keltürüp chiqarghan. Merkizi orni Londongha jaylashqan "Helq ara Kecurum Teshkilati"ning dokilatida , Sherqiy Turkistan Hitaydiki siyasi jinayetchilerge ölüm jazasi biridighan birdin- bir rayun , uningdin bashqa kishilik hoquqni depsende qilidighan ehwallar "Halighanche qolgha élish, jazalash we adaletsiz höküm chiqirish"larni öz ichige alidu diyilgen.
Bu hewerni Hitayche <<Zhungguo Waqit Geziti>> din wetenperwer bir qerindeshimiz terjime qildi. |
