|
Hitay Hökümoti Gherbi Shimalni Bulash
Jéngini Tizletmekte
1999-Yili 6-ayda, Jiang Ze Minning
çong gherbi shimalni éçish toghrisidiki sözidin buyan, Hitay teritoriyiside, gherbi shimalgha yürüsh qilish, gherbi shimalni éçish qizghinliqi kötürüldi. Yeni Hitay hökümiti gherbi shlmaldiki tebii bayliqni talan-taraj qilishni küçeytti.
Sherqtiki we sherqiy jenup déngiz boyliridiki tereqqi qilghan, jaylardiki karhanilar özlirining meblegh, téhnika, iqtisas igiliri qatarliq tereplerdiki üstünlikidin paydilinip, gherbi shimalgha hujum qilip, <éçish> digen shuar bilen gherbi shimaldiki, téhnika asasi töwen, meblegh sélish iqtidari ajiz,
ishlepçiqirish üsküniliri qalaq bolghan çong, ottura we kiçik tiptiki kan karhanilarni monopol qilip, azghine meblegh sélipla, özlirining téhnika jehettiki üstünlikidin paydilinip, erzan emgek küçi we töwen bahadiki ham eshyani pishshiqlap ishlep toshup eketmekte. Hitay hökümitining qattiq kontorolliqidiki her derijilik hökümet dairlirimu ularning bulash-talashlirigha yéqindin hemkarlashmaqta. Mesilen: Hitay memlikitining sanaet merkizi bolghan, Shanghai shehiri, gherbi shimalning téhnika jehettiki qalaq ehwaligha qarita, <téhnikiliq yardem berimiz > digen sahta niqapta, gherbi shimaldiki rayonlar bilan 57 türde tohtam imzalap, u türlerge 15 milyon yuan meblegh salghan. Amma özliri buningdin 900 milyon yuan iqtisadi payda alghan. Ötken yili, Sherqiy Türkistan , Tibet, Ningxia rayonliri dengiz yaqisiki sheherler bilen 20 minggha yéqin tür
boyiçe atalmish iqtisadi hemkarliq tohtimi imzalighan. Buning miqtari 10 milyard yuange yetken. Ham ashyalar bu rayonlardin toshup ketilgen bolsimu, amma puli emilileshmey yerlik oronlar <tohtam>ni tutupla qalghan. Buningdin ularning qandaq <yardem> qiliwatqanliqini éniq örüwalghili bolidu.
Monopol qiliwelinghan yerlik oronlardiki kan - karhanilarda, tehnika, iqtisadi höddigerlik tüzümini yolgha qoyup, höddighe alghan Hitay hojayinlar bu kan, karhanilardiki yerlik téhnik,
ishçilarni sapasi töwen digen qalpaq bilen ularni ish ornidin qaldururmaqta.bulupmu Sherqiy Türkistanning Ürümçi, Korla, Ghulja, Qeshqer qatarliq sanaet birqeder merkezleshken sheherlerde az sanliq milletlerning ish ornidin
qélip iqtisadi, turmush jehette
weyrançiliqqa uçrash ehwali nahayiti éghir bolmaqta. <Tala müshüki öy müshükini qoghlaptu> digendek shu ziminning, shu tupraqning igiliri, hojayinliri bolghan yerlik milletler özliri berpa qilghan zawut, kan, karhanilardin heydilip, ishsiz bulup, ularning ornini <éçish, yardem bérish, güllendürüsh> namida kelgen Hitay köçmenliri igilimekte.
Sherqtiki rayonlarning hazirghiçe gherbi shimalda <öz göshini öz yeghida qoruydighan>
çong, ottura tiptiki karhaniliri 150din ashti. Bu karhanilar néfit pishshiqlap ishlesh, polat-tömür tawlash we
ishlepçiqirish, her hil ham eshyalarni pishshiqlap ishleydu. Yimeklik tuz, türlük kan mehsulatlirini pishshiqlap
isglepçiqirip içki hitaygha toshuydu.
Hitay hökümiti bayliqni özi toshup ülgürelmigenliktin, < içki-tashqi jehettin hemkarlishish> digendek siyasetni
çiqirip, toshup ekitishke ülgürmigen bayliqni öz jayida neqleshtürüwélish meqsidide
çet ellerge satmaqta.
Çet’ellik sodigerlerni Qinghai igizliki, Sériq töpilik igizliki, bulupmu Tarim oymanliqidiki zor bayliqqa jelp qilip, ulargha satmaqta. Nöwette dunyadiki 500 küçlük shirket
içide 60qa yéqin shirket gherbi shimalda makanlashti, hetta paydining temini tétip qalghan bir qisim döletler gherbi shimaldiki bir qisim sheherlerde konsulhanilirini tesis qildi.
Hitay hökümotining atalmish <gherbni éçish, gherbke yardem bérish, gherbni güllendürüsh> digen sepsetiliri mahiyette gherbi shimaldiki bayliqni bulap- talap gherbi shimalni, 1 milyarddin artuq ahalisini baqidighan ashliq ambiri, gösh iskilati, pahta bazisi, özining sanaitini rawajlandurushtiki sanaet ham eshya bazisigha aylandurup, yerlik milletlerni buning üçün hizmet qilidighan itaetmen qullargha aylandurushtin bashqa nerse emes. Bularning heqiqet ikenlikini hazirqi emiliyet toluq ispatlap
turmaqta.
Sherqiy Türkistan Informatsion Merkizi. |
