|
Dölet Terori Qaplighan Sherqiy Türkistan
2001-yili april eyining kirishi bilen komonist Hitay hökümita pütkül saqçi tarmaqlirigha yéngi bir qétimliq "qattiq zerbe bérish" çaqirighini çiqardi.
Gerçe Hitay dairliri bu qétimqi herketning meqsidini "jemiyettiki qara gorohlargha we her hil jinayi herketlerge zerbe bérip, jemiyet tertiwini yahshilashtin ibaret " -dep çüshendürgen bolsimu, Beijing hökümitining bu heqtiki buyrighi Uygur Aptonum Rayonigha yétip kélishi bilenla herketning harektiri birdinla özgürüp, pütünley siyasi tus élishqa bashlidi.
Atalmish " Xinjiang Uygur Aptonum Rayoni"ning qorçaq reyisi Ablet Abdirshit bu qétimqi qattiq zerbe bérish herkitini Uygur Aptonum Rayoni teweside qandaq élip bérish heqqide tohtulup "milli bölgünçiler Xinjiangdiki eng assasliq qara goroh we eng heterlik jinayetçiler topidur, shunga bu qétimqi qattiq zerbe bérishning asasi obikti milli bölgünçiler bolishi kérek" -dep körsetti.
Undin bashqa 4- ayning 13-küni Uygur Aptonum Rayonigha kelgen Hitay herbi emeldari Chihaotian herbi qisimlar we bingtuan emaldarlirigha açqan yighinda söz qilip "Shinjianda turushluq herbi qisim we bingtuan ziç hemkarliship milli bölgünçilerge qattiq zerbe bérish kérek..." digenni qayta qayta tekitlidi.
Dimek bu qétim Sherqiy Türkistanda élip bérilighan "qattiq zerbe bérish herkiti" hergizmu adettiki jinayetçilik qilmishlirigha zerbe bérishni assasi mehset qilghan bolmastin belki weten millet teqdiri üçün qayghu uriwatqan barçe wijdanliq, wetenperwer Sherqiy Türkistan kishilirige qaritilghan yéngi bir qétimliq siyasi herket - yéngi bir qétimliq ammiwi tutqun qilish we basturush herkitidin ibarettur!
Hemmimizge melum bolghinidek, 20- esirning 90-yillirigha kelgende dunyaning siyasi weziyitide ghayet zor özgurushler yüz berdi. Sabiq Sowet impiriyisi gholap 15 musteqqil dölet meydangha keldi,Yuguslawiye parçilandi, bu hil dunyawi milli oyghunushning tesiride, Hitay mustemlikisi astidiki Sherqiy Türkistandimu, heliqning musteqqilliq haishi künseri küçiyishke bashlidi. Bolupmu Qazaq, Qirghiz, Özbek, qatarliq Ottura Asiya Türki heliqlirining musteqqilliqqa erishishi,ezeldin bu heliqler bilen qerindash we teqdirdash bolup kelgen Uygur helqighe yéngi umut élip keldi. Netijide Sherqiy Türkistan helqimu özining qanuni heq huquqlirini qolgha kelturush, milli musteqqilliqqa erishish yolida komunist Hitay mustemlikiçirige qarshi koreshke atlandi.
Emiliyette Hitay zulimi astida azap çékiwatqan,milli yoqulush hewipige duç kéliwatqan Uygur helqining öz teqdirini özgertish, mustemlike kishenliridin qutulush üçün koresh élip bérishi tamamen yolluq we heqqane ish idi.bashqa milletlerge ohshash musteqqil , hor yashash Uygur helqiningmu tegishlik heççi we hoquqi idi!
Lekin komunist Hitay mustemlikiçiliri, Uygur helqining musteqqilliq, horluk isteklirige mutleq étibar qilmidi. Dunyada, mustemlike dewrining ahirliship, musteqqilliq, horluk, we demugirattiye dewrining yétip kelgenligini, shuningdel mustemlikiçi we zalim hakimiyetlerning ahiri gumran bolidighanlighidin ibaret tarihi muqerrerlikni tonup yetmidi. Sabiq Sowet impiriyisining ghulishi, Yoguslawiyening parçilinishi, Kosowo urushi, we yéqindila tehittin çüshken Miloshiwishning shemende aqiwitidin qilçimu ibret almidi. Eksiçe bu mustebit hakimiyetlerning ghulishidiki sewep "qol astidiki helq we milletlerge ziyade erkinlik bériwetkenligi, qattiq qol siyaset yürgüzmigenligide ....." dep qarap qol astidiki milletlerge, jumlidin Uygur helqige qaratqan besin we zulum siyasitini téhimu küçeytti. Ötken 10 yil mabeynide Sherqiy Türkistanda yüz bergen, helqning, öz hoquqlirini telep qilish yolida élip barghan barliq herketlirini qanliq basturdi. Bulupmu, 1996-yili bashlinip, bügüngiçe ayighi uzulmey dawam qilip kéliwatqan, "qattiq zerbe bérish " nami astidiki basturush tutqun qilish herketliride, jallat Wanglequanning "mingi naheq tutulsa tutulsunki, birmu milli bölgünçi tordin çüshüp qalmisun ..." digen fashistik çaqirighining türtkiside, özining insani heq hoquqini telep qilishtin özge gunahi bolmighan minglarçe bigunah insan hayatidin ayrildi. Neççe on minglighan adem "milli bölgünçi " "esebi dinny unsur"...digendek betnamlar bilen turmilerge tashlandi. Nöwette komunist Hitay hakimiyitining fashistik dölet terorizimi qaplighan Sherqiy Türkistandiki Hitay turmiliride yüz mingdin artuq Uygur azap çekmekte, Hitay jallatliri ularni insan qélipidin çiqqan wehshi çariler bilen qiynap öltürmekte we hiç sot-soraqsizla ölümge höküm qilmaqta.
Mana bügün,10 yildin béri tuhtimay dawamlishiwatqan siyasi bésim, teqip we basturushlardin mislisiz talapet körgen, her nersidin wehime yep qattiqraq awazda gep qilishqimu juret qilalmighudek ehwalgha çüshüp qéliwatqan Uygur helqi üstidin kölimi ilgirkidinmu zor, waqti téhimu uzun sözulghan yene bir qétimliq tutqun qilish, bastutush herkiti bashlandi.
Bu qétimqi qattiq zerbe bérish herkiti Hitay dairliri teripidin qandaq çüshendürilishidin qetiy nezer, uning Uygur helqige élip kélidighini bala qazadin bashqa nerse emes! Bu herket dawam qilidighan aldimizdiki ikki yil waqit içide, shübhisizki yene 10 minglarçe bigunah Uygur helqi tutqun qilinidu, turmilerde dehshetlik qiynaqlargha duçar bolidu we yene qançilliri naheq jénidin ayrilidu.....
Gerçe komunist Hitay hakimiyiti teripidin Sherqiy Türkistanda yürgiziliwatqan ammiwi basturush herkiti 10 yildin béri tohtimay dawamlishiwatqan, hetta kün séri shiddetlik tüs éliwatqan bolsimu keng dunya jamaetçiligi Sherqiy Türkistanda yüz bériwatqan bu éghir weziyetke yeterlik ehmiyet bermeywatidu, Hitayning bu qanhorliqigha hiç çek qoyulmaywatidu.
Téhimu éçinishlighi shuki bir qisim döletler, jümlidin Rossiye we Ottura Asiya döletliri Hitaydin érishidighan melup siyasi we iqtisadi menpetlerge bérilip, komunist Hitaylarning Uygurlargha élip bériwatqan qanliq basturush herkitini qollap quwetlewatidu. Hitay, Uygurlarning musteqqilliq herketlirini basturushta téhimu keng imkaniyetlerge érishish meqsidide, özi bash bolup 1996-yili 4-ayda Shanghai’de "besh dölet bashliqliri yighini" digen siyasi ittipaqni qorashturup çiqti, hemde bu döletlerge bésim ishlitip we pul bérip, ularning Uygurlarning musteqqilliq heketlirini qollimasliqqa, Sherqiy Türkistanliq siyasi panahliq tiligüçilerni Hitaygha qayturup bérishke kondurdi.
Dimek, dunya jamaetçiligining Sherqiy Türkistanda yüz bériwatqan éçinishliq haletke sukit qilishi komunist Hitay hakimiyitining Uygurlargha qaratqan basturush herketlirining üzülmey dawam qilishi hetta küçiyishige sewep boliwatqan selbi amillarning biridur.
Nöwette birleshken döletler teshkilati, heliqara kishilik hoquq ehdinamisigha eza döletlerning yilliq yighini Jenwede ötkiziliwatidu. Aldinqi qétimqigha ohshashla bu qétimmu, Amerika teyyarlighan Hitayni eyiplesh qarari awazgha qoyulidu. Aldinqi yighinlarda Hitay, kishilik hoquq ehtinamisigha eza bir qisim ajiz, mustebit, yaki Amerikigha qarshi döletlerni setiwélip özini qollap awaz bergüzish arqiliq jazadin qutulup qeliwatqan idi. Mana bu qétimmu kona
neyrengwazliqni tekrarlawatidu, hette Yawrupa döletliridiki Hitay köçmenlirige pul bérish arqiliq, ularni yighin mezgilide özini qollap namayish qilishqa teshkilewatidu.
Buningdin körinip turuptiki komunist Hitay hakimiyiti özining mustebitlik siyasitidin asanliqçe waz keçmeydu, Uygurlargha qaratqan basturushlirini yene dawam etküzidu. Shunga,
Sherqiy Türkistan helqi Hitay zulumidin qutulup milli mustaqqiliqni qolgha kelturush üçün peqet özigila tayinishi, köreshni qet’i dawamlashturishi we dunya jamaetçiligige derdini tuluq yetkuzishi kérek.
( Uygur Ariyani, 2001.4.19 Anawetendin ) |
