|
Ili Wilayitining Nami Emeldin Qalduruldi
< Sherqiy Türkistan Informatsiyon Merkizi > ning hewirige qarighanda, buyil 2 – ayning 26 – küni atalmish < Xinjiang Uygur aptonom rayonluq partikom > ning daimi komutiti tuyuqsiz qarar çiqirip, Sherqiy Türkistan milliy musteqilliq herikitining böshüki hisaplanghan Ili wilayitining namini emeldin qaldurup, bu wilayetni atalmish < Ili Qazaq Aptonom Oblasti > bilen birleshtürüwetken.
Ili wilayiti Sherqiy Türkistanning shimalida saqlinip qalghan birdin – bir Uygur rayoni bolup, memuri jehette < Ili Qazaq Aptonom Oblasti > gha qarashliq idi. Hitay hökümiti teripidin neshir qilinghan < Xinjiang yilnamisi > ning 1999 – yilliq sanida élan qilinishiçe, Ili wilayitining omomi noposi 2 milyon 67 ming 372 neper bolup, buning içide Uygurlar 560 ming 226 neper, Hitaylar 677 ming 810 neper, Qazaqlar 473 ming 69 neper bolup, qalghini Daghur, Tatar, Shiwe, Ros, Tunggan … qatarliq milletlerdin ibaret. Ili wilayitige Ghulja shehri, Ghulja nahiyisi, Qorghas nahiyisi, Nilqa nahiyisi, Mongghulküre nahiyisi, Tekes nahiyisi, Toqqustara nahiyisi, Künes nahiyisi, Çapçal nahiyisi qatarliq 8 nahiye, bir sheher qaraydu. Ili wilayiti desliwide qurulghanda Uygurlar omomi noposning mutleq kop qismini igelleytti, kéyin Hitay köçmenlirining köpüyishi bilen bu rayonda Hitaylarning noposi üstünlükke érishti. Hitay hökümiti üç wilayet inqilawining böshügi hisaplanghan Ili wilayitidiki Uygurlarni uzundin beri < közge qadalghan mih > we < çegra rayondiki zor tehdit > dep qarap kelgen idi. 1962 – yilidiki uyhgurlarning qazaqistangha keng kölemde qeçish weqesidin kéyin, Hitay hökümiti bu rayondiki Uygurlargha qaratqan besimini peydin – pey ashurushqa bashlidi we bu rayongha üzlüksiz halda Hitay köçmini yötkesh arqiliq, Uygurlarni azsanliq orungha çüshürdi. Hitay hökümitining Ili wilayitining namini emeldin qaldurghanliqi, Uygurlarning Sherqiy Türkistanning shimali rayonliridiki tesiri we nopozini yoqutush üçün bashqan zor qedemlirining biri bolup hisaplinidu. Buning bilen hazir bu rayonda Uygur nami bilen atalghan birmu wilayet qalmidi.
Hitay hökümiti Ili wilayitining namini emeldin qaldurghandin kéyin, ikkinçi basquçta sabiq Ili wilayiti qarmighidiki Uygur ishçi – hizmetçiler, oqutquçilar we kadirlarni < tarqaqlashturush > digen niqap astida yéza – qishlaqlargha we bashqa rayollargha sürgün qilish we bir qismini mejburi pensiyege çiqirishqa hazirlanmaqta. Hitay hökümitining tüp meqsidi, Uygurlarning Ili rayonidiki mewjutliqini tamamen yoqutushtin ibaret.
|
